کۆنگرەو ١٢ـەمینو پەکەکەی جە ٥-٧و ئایارینە جە هەرێمەکاو پارېزنای مەدیاینە ئەنجام دریا. هېزی ئەنجامنامەو کۆنگرەکەی و ئا قەرارۍ چنەشەنە دریۍ پەی ڕای گرڎینی وەڵاکریێوە.

هێزەکاو هەپەگەی و یەژا ستاریچ بەشێوۍ هامکات جە مېڎانەکا ۋێشانە گلېرۊبیەیێشا ڕێکوست. ئەندامو کۆمیتەو ڕاوەبەری پەکەکەی موراڎ قەرەیلان جە سەرەتاو کۆنگرەکەینە قسێش کەرڎۍ و باسش چانەیە کەرڎ دماییئارڎەی بە ئەوەکۊشای چەکڎاری دمایی نییا، بەڵکم سەرەتاو سەردەمێوە تازەیا.

هۊرسەنگنایی و قسەکۍ موراڎ قەرەیلانی جە کۊنگرەو ١٢ پەکەکەینە پی جۊرەنۍ:

پەکەکە پارتو گەشمەرڎان

کۆنگرەو دوانزەهەمو پەکەکەی ئەنجام مڎەیمۍ. دوانزەهەمین کۆنگرەو پەکەکەی بە ڕەنج و ئاماڎەکاریی ڕابەر ئاپۆی ئەنجامدریا. ڕابەر ئاپۆ ڕەنجی فرەش دا پەی گلېرۊبیەی و وەڵێوستەی کۆنگرەکەی. هەوڵی فرەش دا. سەرەتا بەنامۍ نوێنەراو بەشداربیا کۆنگرەی سڵام ۋنەو ڕابەر ئاپۆی و مڎرامانی بێهامتاو ئیمراڵی مکەرمۍ. دڵسۆزی و ڕێزو ۋێما پێشکەش مکەرمۍ. جە کەسایەتی هەڤاڵ فوئاد-عەلی حەیدەر قەیتانی و هەڤاڵ عەلی ڕەزا ئاڵتونی و هەڤاڵ سری سورەیا ئۆندەرینە، تەمامو گەشمەرڎا شۆڕشی یاڎۍ مارمېوە، خوڵقەو گرڎو هەڤاڵا مکەرمۍ پەی ماوەو ٢ دەیەقا بە ڕێزۊ مردانۍ پەی یاڎو گرڎو گەشمەرڎا کوردەسانی. یاڎو ئاڎیشا ڕاما ڕۆشن مکەرۊوە.
مانگۊو ئایاری مانگۊو گەشمەرڎانە. جە کەسایەتی هەمڕا حەقی کارەرینە تا هەڤاڵ فوئادی، تەمامو گەشمەرڎا مانگۊو ئایاری و گەشمەرڎا شۆڕشی بە ڕێز و شکۆوە یاڎ مارووە. رابەر ئاپۆ، پەکەکەش پیسەو پارتو گەشمەرڎا دەسنیشان کەرد. چونکی پەکەکە سەرو جوگرافیێوە کە تەنانەت نام بەردەیچش قەدەغەبۍ، سەرو شانۆو تاریخیۆ بەرکۊت.  گرڎ چێوێش بە ڕەنج و مڎرامان و ۋنی بەدەسئارڎ. پۊکەی پەکەکە پېسە پارتو گەشمەرڎا پێناسە مکریۆ. گرڎ چێوۍ بە ڕەنجو ڕابەر ئاپۆی و مڎرامانو گەشمەرڎا ئاما بەرهەم. کاتێ ئارۆ چی سەردەمە تاریخیەنە، متاومۍ چی کۆنگرەنە کوۍ بیمێوە، ئینەیچ بەرهەمو ڕەنجو گەشمەرڎە قارەمانەکا و ڕەنجو ڕابەر ئاپۆیا. بەڕاسی جە کاتو ئەرەمەرزنایۆ تا ئیسە، جە گرڎو کار و کۊششەکانە، دەوری سەرەکی هینو گەشمەرڎا بیەن. چڼە چی بارۆ واچمۍ، هەر کەما. گەشمەرڎا ئی دماییەیما و گەشمەرڎا سەرەتای، فرە جە یۊی مشا. گەشمەرڎەی یووەم، هەڤاڵ حەقی کارەر بۍ کە یووەم کەس بۍ ئاشناو ڕابەر ئاپۆی بۍ، هەڤاڵ حەقی کارەر و هەڤاڵ کەمال پیر بێنۍ. دماتەر پېسە یووەم کوردۍ کە ئاڎش ئشناسا، هەڤاڵ فوئاد بۍ. هەردوویشا جە ساڵۊو ١٩٧٢ێنە ئی هەڤاڵێشا ئشناسۍ کە ئینەیچ بناغەو پێکئاوردەو گرووپەکەی بۍ. پەی ئاڎیی فرە ماناڎار بۍ. یۆترین ئەشناسای، تەنیا سڵامێوە، هەمڕایۍ قووڵش جە مابەینشانە وەش کەرڎ. بی بە ئامیانو گلێرۊبیەی و دماتەربی بە ئامیانو ئەرەمەرزنای پەکەکەی. چێگەنە پېسە ئینتەرناسیۆنالیستێوە دەورو هەڤاڵ حەقی و کەمالی هەن، هەرپاسە پېسە کەسێوە خەڵکو کوردەسانی، خەڵکو ناوچێوە پېسە دێرسیمی کە بە کۆمکوژیرە ۋېیەردەن، تا دمایین ساتەکا دەورو هەڤاڵ فوئادی جە ئەرەمەرزنای گرووپەکەی و ڕاوەبەرکەردەی گرووپەکەینە هەن. هێزۍ مەعنەوی بۍ، هێزو ڕۆحی پەکەکەی بۍ. پېسە مزانیۆ جە ساڵۊو ٢٠٠٢ پەکەکە هۊرشێویاوە. جە ئەرەمەرزنایۆ پەکەکەینە، ئەندامو کۆمیتەو ئەرەمەرزنایۆ بۍ. هەڤاڵ فوئاد چنی هەڤاڵ دۆغانی و هەڤاڵ نودای جە کۊششو کۊمیتەکەینە ڕەنجێوە گۊرەش دا. 

هەڤاڵا فواد و ڕەزا کۊڵەکۍ ئەرەمەرزمای ئی تەڤگەرەینۍ

هەڤاڵ ڕەزاچ یۆ بێ جە هەڤاڵا ئەرەمەزنارەو پەکەکەی. کاتو خەباتو ئایدۆلۆژیی سەرەتاینە، هەڤاڵی حەقی کارەرەش جە ئەنقەرەنە ئەشناسا، دماتەر ڕابەر ئاپۆش ئەشناسا. گرووپەکە کولانە بێ، هەڤاڵ ڕەزا هەوڵێ فرەش دا پەی دابینکەردەو یاگێ ئەرەنیشتەو گرووپەکەی، بە حوکمو ئانەی هەڤاڵ ڕەزا پەیوەندی و ئشناسێ فرێش بێنێ جە ئەنقەرە توزلوچایری، ئی هەوڵەش پەی ئانەی بێ گرووپەکە بۆنە خاوەن دەرفەت، چونکە یانە دەورێ گرنگش بێ. هەم وێم و هەم بنەیانەکەش بە گرڏی، دەوری گۆرەشا بێ جە ئەرەمەزنارەو گرووپەکەی و بەپارتی‌بییەی. هەڤاڵ ڕەزا جە تاریخ و ئێمەنە یاگێ گرنگەش هەنە. هەم جە مڏرامان و زینانی و هەم چبەر ئەوەکۆشای جۆراوجۆرش بێ، ڕەنجی فرەش دا. چا هەڤاڵا بێ کە جە سەرەتاو ئەرەمەزنارەو پەکەکەی تا ڕۆو ئارۆی، ڕەنجێ گۆرەشا بییەن. هەرگیز جە یاڏ مەکریا. پایەو ئەرەمەزنارەو ئی تەڤگەرەینێ.

سری سورەیا ئۆندەر گەشمەرڎەو ئاشتی و دیموکراسییە

هەڤاڵ سری سورەیا ئۆندەریش کەسێتیێ تایبەتا. گەرەکش بێ بەعالی جە پەکەکەی یاوۆنە، بەعالی ڕابەر ئاپۆی بشناسۆ، فرە دڵسۆزو ڕابەر ئاپۆی بێ. کاریگەربێ بە ڕابەر ئاپۆی. شێرپەنجەش بێ، بە هەڤاڵاش وات، ٢ پەی ٥ ساڵا تەمەنم مەنەن. گەرەکما خزمەتو شۆڕشی بکەرو، چارەسەری بەرەو وەڵێ بەرو. بەڕاسی دەورێ گۆرەش گێڵنا. ئینسانێ چبە ئاما بێ. بە شێواز و ڕێبازو وێش، جە سەردەمە سەخت و قەیراناوییەکانە، تاواش ڕەوشەکەی نەرم بکەرۆ و ڕا چارە دەستنیشان بکەرۆ. پسپۆڕو قسا بێ. ئینسانێ تا ئەوپەڕو سۆسیالیسیت بێ. ژیوایێ سۆسیالیستییانەش بێ. جە بنەیانێوە تورکمانی بێ، بە خاوەنداری جە دۆزو گەلوو کوردی و گەلوو ئەرمەنی و ئاشووری و سریانی و دۆزی کرێکارا، دەوری گرنگش بێ. پەی ئێمە جەدەسدایێ گۆرەن. ڕابەر ئاپۆ دووێ جارێ پەیامش دا. جارێ ئا کاتەی خەسەخانەنە بێ، جارێش کاتێ گەشمەرڏەبی. ئاڏ گەشمەردە ئازادی و دیموکراسییا، گەشمەرڏە و دیموکراسی و ئاشتییا. بەڕاسی پەی ئینەی ڕەنجی فرەش دا.

 دیسان جە کەسێتی ئی هەڤاڵانە بە ڕێزۆ یاڏو گەشمەرڏا مکەروە. چی مانگۆو گەشمەرڏانە، دەسپێکو کۆنگرەکەیما، کۆنگرەو ١٢ هەمینو پەکەکەی، فرە ماناڎار. پەی یاڏکەردەیۆ گەشمەرڏا قارەمانۍ مانگەو گەشمەرڏا، جە ٥ و ئایارینە ئی کۆنگرە دەس پنە مکەرۆ.

پەکەکە داستانش وەشکەرڎ

هەڤاڵا ئێژای، کۆنگرەو ١٢ەمینو پەکەکەی کۆنگرێوە ئاسایی نییا. ساتێوە فرە گرنگ و تاریخیا جە تاریخو ئەوەکۊشایمانە. ڕاپیماکەو ڕابەر ئاپۆی یان ئەرەپڕای ڕابەر ئاپۆی، پېسە ڕابەر ئاپۆی واتش، ٥٢ ساڵۍ و مانگێوە و ٢ حەفتێن بەردەواما. بەڵام ڕابەر ئاپۆ جە وڵاتێوە ئاسایینە ڕاش نەگێرتەنە ۋەر. ئی وڵاتە لێوارو دلېنەشیەینە بۍ. سیاسەتو تاونایۆ و قڕکەردەی، بەتایبەتی جە سەرنیشتوو کوردەسانینە، گەلو کوردیش یاونابۍ بە لێوارو دلېنەشیەی و مەردەی. پېسە نەوەشێوە سەرو یاگۍ تلیێوە. گلېرگەو کوردی پی جۊرە بۍ. کەس نەتاوۍ نامۍ ئی وڵاتیە بارۆ. چی هەلومەرجەنە هەنگامنیای ڕابەر ئاپۆی ڕووەشدا. پی جۆرە هەڤاڵ حەقی و هەڤاڵ فوئادش ئشناسۍ. ئاڎۍ بیۍ بە هەڤاڵا سەرەتای و پېوەرە ڕاشا گېرتەنە ۋەر. پېسە مزانیۆ، پەی ماوەو پەنج ساڵا کۊششێوە پەڕ جە ڕەنج و پاگیری و باوەڕی ئەنجامدریا. پېسە کۊششی ئایدۆلۆژی نامۍ بریۆ. بناغەو پارتی‌ بیەی پی جۊرە نریارە، جە ٢٧ و تشرینو دووەمو ١٩٧٨ پەکەکە بە فەرمی مەرزیارە. ٤٧ ساڵېن چېرو ئی نامېنە کۊشش مکەرمۍ. پەکەکە بە ئەرەمەرزنای ۋێش، مڎرامانش جە کوردەسانەنە بەرەو وەڵۍ بەرڎ. مڎرامانو حیلوانی و سێوەرەکی و چڼین دەڤەرۍ کوردەسانی، ئەوەکۊشایش گۊرەتەر کەردەنۆ. دەسوەردای ١٢ و ئەیلوولی ڕژێمو کودەتای فاشیستی بەرکۊت. بەڵام نەتاواش ڕا جە ڕاپیماو پەکەکەی و هەوڵەکا ڕابەر ئاپۆی گێرۆ. دماو ئاماڎەکاریێوە جە مېڎانوو فەڵەستینینە، دیسان گێڵاوە وڵات و جە ١٥ و ئابینە، قەڵەمبازێوە تاریخی بە سەرمەشقایەتی فەرماندەی نەمری هەمڕا عەگیدی وەڵۍ وزیا. وەڵۍ ئانەینە مڎرامانوو زینانەکا دەنگش دابێوە. پەی یاڎو ئاڎیشا، هەنگامەی ۋەرچەمە نریا. مڎرامانەکە بە سەرمەشقایەتی هەمڕا مەزڵومی و خەیری و کەمالی و فەرهادی، ڕووەشدا. واتە پەکەکە بە ئەرەمەرزنای ۋێش جە زینان و کەشەکانە، داستانش نویستۆ. چێشش وەشکەرڎ؟ شۆڕشو ژیۋایۊیش وەشکەرڎ. جە کوردەسانەنە شۆڕشو ژیۋایۆ سەرش هۊردا، ئانەی نەوەشو سەرو یاگۍ بۍ [گلېرگەو کوردی]، هۊرئێست سەرو پەیا، ئیتر خاوەنداریش جە ۋێش کەرڎ، مجېیارە جاڎەکا، ۋەرا ۋەر بە گرڎو مەترسییەکا سینەش بەرپڕنا. واتە گلېرگێوە تازە ئەرەمەرزیا. شۆڕشێوە فیکری، کۆمەڵایەتی، سیاسی پېڎابی. شۆڕشێوە دیموکراتیک دلۍ گلېرگەینە پېڎابی. سەرو ئی بناغەیە، شۆڕشو ژەنا سەرش هۊردا. پی جۆرە، ئیتر ژەنی جە بەرەو وەڵێوە و سەرمەشقایەتی شۆڕشینە یاگێشا گێرتە. 

ڕابەر  ئاپۆ هیچ کاتێ دەسبەردارو فاڕیای نەبیەن

ئا کۊششەو ١٩٩٣، یووەمین ئەرەیاۋنای ئاېێربەسی بۍ ، ئاشکران دلۍ دۊڵەتینە سەرۆکو دۊڵەتو قوڵی، دۊڵەتو قوڵی، دەسوەردایش کەرد. تورگوت ئۆزال، ئەشرەف بەدلیسی و گرڎو تیمەکەیشا دلېنەبریۍ. یانی ڕابەر ئاپۆ هەر جە ساڵۊو ١٩٩٠ینە گەرەکش بۍ فاڕیای وەش بکەرۆ. مەگەر ئیتر دۊڵەتێوە سەربەخۆ نیەنۍ پېسە ئانەی چارەسەرێوە با جە دۊڵەتەنە. هەروێش فاڕیایۍ جە ڕوو سیاسییوە دەسش پنەکەرڎ. بەڵام پېسە ڕێکوستەی و پېسە ڕێبازیچ گرڎو کۊششەکا ڕووبەڕوو هرووژمو دۊڵەتی بیێوە. ساڵەکا ١٩٩٥-١٩٩٦ ئا کۊششۍ نەیاوۍ بە ئەنجامێوە. چنی ئەرباکانی نامەشا ئاڵوگۆر کەرد و دماتەر ئەرباکان بەشێوازێوە جە ئەرکەکەیش دوروزیاوە. بانگەوازو ئاېێربەسو ١٩٩٨ پېسە مزانیۆ بە پیلانگێڵنی مېیاننەتەوەیی پێشوازیش ۋنە کریا. بەڵام ڕابەر ئاپۆ پاگیریش جە نزیکایەتی ۋێش کەرڎ جە ئایێربەسەنە. یانی دەسبەردارش نەبی. پېسە مزانیۆ جە ساڵۊو ١٩٩٩ینە جەنگی چەکڎاری مردا. دماتەر جە ٢٠٠٢ێنە پەکەکە هۊرشێویاوە. ئامانج چنەش فاڕیای بۍ. یانی دەسپنەکەردەی سەردەمێوە تازە بۍ. بەڵام دیما ئینیێچ گرڎ ڕووبەڕووی دەسوەردای ۋەرفراوانی بیێوە، دلېنەبەردەی و تەسفییەکاری ئاما ئاراوە. جە دلۍ و جبەریچەنە مەترسی سەرو تەڤگەری وەشکریا. پېسە بەشێوە جە پیلانگێڵنی مېیاننەتەوەیی پېسە چنی پیلانگێڵنی مېیاننەتەوەیی جە ١٥و شووباتینە ڕابەر ئاپۆش باڵبەس کەرڎ، گەرەکش بۍ تەڤگەریچ دلېنەبەرۆ، ئی جارە جە ڕاو تەسفییەچییەکاوە گەرەکشا بۍ پا ئاکامیە بیاوا. یانی تەڤگەری جە هێڵۊو ڕابەرایەتی بڕارە و دووروزاوە. پەی ئینەیچ ڕابەر ئاپۆ ناچاربی جارێوەتەر سەر جەنۆ پەکەکەی ئەرەمەرزنۊراوە. کۆمیتەو سەرجەنۆ ئەرەمەرزنایۆ پەکەکەی پی جۊرە کۊت ڕۆژەڤۆ. بی بە جواب پەی چارەسەری ئا کێشا، دمایی بە تەسفییەکاری بارۊنە. چا قۆناغێنە ڕابەر ئاپۆ چارەسەریێوە پی جۊرەشە ئارڎ ئاراوە. 

 جە هەمان چوارچێوەنە ۋەرو ئانەی گرڎو هەوڵو فاڕای و چارەسەری ڕووبەڕوو نزیکایەتی تەسفییەکاری بێنۍ، ئا هەنگاوە تاریخیۍ ١و حوزەیرانو ٢٠٠٤ ئاما ئاراوە. دماو ئانەی کۊششەکۍ ٢٠٠٩، ٢٠١٣، ٢٠١٥ ینە مزانمۍ جە کاتو دۊڵەت و دەسەڵاتو ئاکەپەینە جارێوەتەر ڕووبەڕوو هرووژمو پوچکەردەیۆ بی. پی جۊرە ئا فاڕیایەی کە ڕابەر ئاپۆ گەرەکش بۍ جە ساڵۊو ١٩٩٠ینە بکەرۊش ناما ئاراوە. مەڵامەتی یووەم چێگەنە؛ هرووژمەکۍ دۊڵەتی بێنۍ. دۊڵەت ئی قۆناغو فاڕیایشە پېسە هەلێوە بەکار بەرڎ، نیازش بۍ دمایی بە تەڤگەری بارۊنە. ڕاشا نەڎا. مەڵامەتێوەشا ئینە بۍ. مەڵامەتی دووەمیچ ئێمە بێنمۍ. ئێمەیچ پېسە پەنەوازی جوابو ئا فاڕیایما نەڎاوە کە ڕابەر ئاپۆ نیازش بۍ کەرۆش. گرڎ چێوێما بە تەمام نەکریای جیائاست. پېسە ئانەی کە پەنەواز بۍ فاڕیایما نەکەرڎ. ئێمەیچ بیەیمۍ بە بەشێوە چی دمایی پنە ئاردەیە. بە گرڎی مەڵامەتەکێش پی جۊرە بێنۍ.

پلانەو چۆکدای تەنیا هینەو دۊڵەتو تورکی نەبۍ، ناتۆیچ پاڵپەشتیش ۋنە کەرڎ 

بێگومان جە کەسایەتی پەکەکەی و کوردەسانینە پەی کۆو پرسەکا سۆسیالیزمی ئەوەکۊڵیایش دەسپنەکەرڎ. پۊکەی پەرەش بە هێڵێوە تازەی دا. ڕابەر ئاپۆ ساڵۊو ٢٠٠٣ پېسە ساڵۊو دەسپنەکەردةی ۋێش دەسنیشان مکەرۆ. ساڵۊو ٢٠٠٣، ٢٠٠٤ و دماتەریچ بەردەوام بی. حەتا پارێزنامەو پەنجەمی کە باسش مکەرمۍ ٢٠١١ مۍ. ئا قۆناغە گرڎ قۆناغو تەمامکەردەی پارادایمی تازەیا. پارادایم سەرو بنەماو

شۆڕشو ژەنێ دیموکراتیکێ، ئیکۆلۆژی جە وەراورو مۆدێرنێتو سەرمایەداری، بنیادنیاو مۆدێرنێتو دیموکراتیکی، جە وەراوەرو سۆسیالیزمو دۆڵەت-نەتەوەینە، بنیادنیاو سۆسیالیزمی نەتەوەیی دیموکراتیکی و کۆمەڵایەتی. سۆسیالیزمو دیموکراتیکی کۆمەڵایەتی هێلێوە تازێش خوڵقنا. ئی هێڵێ جە چوارچێوەو سەرەتایی وێشەن ئیتر چێرو کاریگەری سۆسیالیزمی بنیادنیا نەبێ. بەڵام دۆڵەتو تورکی جە ١٠ ساڵی دماینە دماە پرۆسەو ئیمراڵی، وەڵێ ئینەیچ پرۆسەو ئۆسلۆ هەن کە نزیکەو یەرێ ساڵا درێژەش هەن. سەرو بنەماو ئا سەردەمەیە ڕێککەتێوە وەش بی، چینیچش پرۆتۆکۆڵێوە وچیا. بەڵام ڕادەسو تورکیایشا کەرد، دۆڵەتو تورکیای قبوڵش نەکەرد، جوابش نەڏاوە. دماتەریچ ڕێککەوتننامەو دۆڵمەباخچەلی دووچارو هەمان چارەنووسی بییۆ. جە وەراوەرو ئینەینە پلانەو چۆکنییارەیشا وست رۆژەڤۆ. ئی پلانێ بە تەنیا پلانەو دۆڵەتو تورکیای نەبێ. ڕاسا دۆڵەتو تورکیای پەرەش پنەدا، بەڵام ناتۆیچ پەشتیوانیش کەرد. دماتەر بە هەوڵدای ناتۆی هامبەشێوە کوردیش وەش بی. مڏرامانی خۆسەری دیموکراتیکی شارەکا و دماو ئانەیچ مڏرامانی تاریخی ساڵەو ٢٠١٦ و ئا کاتەی کە پاسە دەسوەردای دەرەکی وەشبی، ٢٠١٧، ٢٠١٨، ٢٠١٩ مڏرامانێ تاریخی وەڵێ کەوت. جە دەسدای فرەما وینا. دووژمن گەرەکش بێ بە تەکنیک دلێنە بەرۆما، وەراوەرو تەکنیکو دووژمنی وردبییەیۆ تەکنیکی ئاما ئاراوە. تەکنیک کە بۆنە جوابدەرەوە جە ئاستێنە وەڵێ وسیا. گەریلاکێ کوردەسانی هەم جە لایەنو ڕوحێتیۆ ووردبییەیۆ وەش بی، سەرو روحێتو فیدایی ئاپۆیی، هەم جە ڕوانگەو ڕا و ڕێبازی ئا ئاستە وەش بی کە گەرەکش بێ دمای ئاردەیشا نەتاوۆنە ئەنجام گێرۆنە. گەرەکشا بێ بەتەمامەتی  دلێنە بەراما. ئانە ئامانجشا بێ، حەر وێش بە ئاشکرا ئاماژەش پنەدا.

جە دما دماینە سەرنەکەوتێ. گەرەکشا بێ جە سەدەو یوەمو کۆمارینە سەرکەوتەو وێشا ئەرەیاونانە. بەڵام نەیاوێ پا ئامانجەیە، پەی ئانەیچ بەنامێ دۆڵەتیۆ، زانریۆنە جە مانگەو تشرینو یوەمینە دۆڵەتو باخچەلی ئا بانگەوازەش کەرد. ناچارێ بیێ ڕێوەتەرە گێرانە وەر. پێسەو ئانەی وەڵتەرێ واتما، ڕابەر ئاپۆ هەوڵو فارییای دێ. ڕابەر ئاپۆ واتش، ئی ١٠ ساڵە و دمییە فرە مردانی سەروبڕێ چێوا، بە قوڵی ویرم چنە کەردۆ. یانی ڕابەر ئاپۆ ئامادەن پەی فارییای. کاتێ ئا هەنگامێ باخچەلی مێ ئاراوە، ڕابەر ئاپۆ گەرەکشا بەکارش بارۆنە.

مڎرامانی تاریخی ئەنجامدریا، گەشمەرڎۍ فرێما دۍ

ئینە دەرفەتێوە و هەنگامێوەن پەی ئانەی بەرە و وەڵێ بلۆ پی جۆرە هورشانایۆ پەکەکەی بەشێوێوە ناچاری کەوت ڕۆژەڤۆ. ڕابەرایەتی هێڵێوە تازێش خوڵقنا. هێڵەو نەتەوەیی دیموکراتیکی و سۆسیالیزمو کۆمەڵایەتیی و دیموکراتیکیش وەڵێ وست. ئینەیچ پەنەوازیش بە فاڕییای بێ. فارییاو پەکەکەی پەنەواز بێ. هەمان فاڕییایش پەی ڕێبازو ئەوەکۆشای پەنەواز بێ. یانی ڕێبازو ئەوەکۆشای جەنگو چەکداری. بە ڕەسمی ماوەو ٤١ ساڵا جەنگی چەکدارییما بەرد ڕاوە. جە هەڤاڵ حەقی کارە تا ساراکا، دیلانەکا، ئاتاکانەکا، ئادیلەکا، نودایاکا، ڕەشیدەکا، ڕۆژینەکا و هەتا گەشمەرڏا دمای هەمڕا فواد و ڕەزاکا، جارێوەتەر گەشمەرڏا دمایما هەمڕا گابار، بەسێ و میتراکا گەشمەرڏێ گۆرێما دێ. مڏرامانێ تاریخی وەش بی. بە گرڏی ٣٥ هەزار کادرێ و جەنگاوەرێما گەشمەرڏێ بیێ. مەدەنیێ و وڵاتپارێزێ ٤٥ پەی ٥٠ هەزار گەشمەرڏێما هەنێ. ڕۆحێتو جەنگی، جەنگاوەری فرە بەهێز وەڵێ کەوت. ڕەنگە جە جەهانەنە چێ جۆرە کەمێ بانە. زانمێنە جە ناوچەکەنە چی جۆرە نییەنێ. جە وەرکەتوو دلێڕاسەیبە نییەنێ. داعش بەرکەوت، دۆڵەت وەردەموو داعشینە وێش نەگێرت، بەڵام ئی ڕۆحییەتە، ئی هێڵە فیداییە داعشش ماڕا، پایتەختەکەشا هورشێونێوە و دلێنە بەردێ. سەرەتا جە کۆبانێ و دماتەریچ درێژەش بێ.

جەنگی چەکداریی تاریخێوە گۆرەش بنیادنیا. داستانێوە تاریخیش بە پیتەو ئاڵتونی نوستۆ . مڏرامانێ چی جۆرە بریا ڕاوە. یانی گەریلا و پەکەکە سەرکەوتێنێ، ئینەجە ساڵەکا ١٩٩٠نە پێکئارد، چا یاگێنە دووژمن گەرەکش بی دلێنە بەرۆش، نەتاواش یاوۆنە بە ئامانجو وێش. شکست ئاردەو وێش بەردەن ڕاوە. هێزێوە نەکەوتەن. بەڵام نەکەووتەی وەسێ نییا، مشۆم سەرگنۆنە. هەڵای قۆناغو سەرکەوتەی پێکنامان. حەقیقەتو ئێمەچ پی جۆرەنە. ئی جەنگە ئەنجامێوە فرەش شۆنەو وێشەرە ئارد. وەڵێ گرڏ چێوێ قڕکەردەیش ماڕا. گەلوو کوردیش جە دلێنە شییەی ئاردش سەرو بییەی، بییەیش مسۆگەر کەرد و کەردێش بە گەلێوە سەرکەوتوێ. تاواش بە فکرو سۆسیالیزمی دیموکراتیکی سەرمەشقایەتیش بکەرۆ. گەلێوە چی جۆرەش بنیادنیا. گۆرەتەرین دەسکەوت ئینەن. ڕاو چارەسەرو سیاسیش کەردۆ. ئەر ئینە نەبیێ و مڏرامان و پەکەکەی و مڏرامان و گەریلای و دما جاریش مڏرامان و زاپی و مڏرامان و گرڏی جمیەرەو ئاپۆی جە گرڏ پارچەکا کوردەسانینە نەبیێ، ئەر ئی مڏرامان  و مانیا بییەو، قوربانیدایە و گلێرگەکەیما و گەلوو کوردی و دۆساما نەبیێ، ئەر یەکڕیزیی جە دەورو هەڵوێسو ڕابەر ئاپۆی نەبیێ، ئاخۆ دۆڵەت ئە پاسە لوێ لاو سەرۆکایەتی؟ بێگومان نەلێ.

هەڵوێسو ڕابەر ئاپۆی مانادارا، پاگیری، مڏرامان ، مڏرامان و گەریلای، فیداکاری گەلی دۆڵەتش ناچار بە لوای پەی  لاو ڕابەرایەتی کەرد.

بانگەوازو ڕابەر ئاپۊی بانگەوازو وەڵێوستەی سەردەمێوە تازەین

دەوڵەت باخچەلی بەنامۍ دۊڵەتیوە، یان بەنامۍ باڵێوە دۆڵەتیوە ئی بانگەوازشە کەرڎەن. واتشا جە ۋەرا ۋەرو ئا مەترسیانە کە ئیسە سەرو تورکیای هەنۍ، پەنەوازا ئاشتی دلېینەو ۋێما وەش بکەرمۍ. بانگەوازەکەو ڕابەر ئاپۆی جە ٢٧و شوباتینە بانگەوازێوە تاریخیا و بانگەوازێوەن پەی پەرەپنەدای سەردەمێوە تازەی. هۊرشێونایۆ سۆسیالیزمو دۊڵەت نەتەوەیا، پەرەپنەدای سۆسیالیزمو نەتەوەی دیموکراتیکی. بانگەوازەکە هەنگامېوە دیموکراتیکەو سۆسیالیزمی، کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیکی گۊرەینە. مشۊم بانگەوازەکەو ڕابەر ئاپۆی پی جۊرە هۊرسەنگنمۍ. سەرەتێوە تازەن. بانگەوازێوەن پەی پەرەپنەدای ئەوەکۊشای سەردەمی. مزانو کە ڕەنگە فرێوە جە هەڤاڵا جارێوەتەر بە هەستیارییوە چنەش نزیکۍ باوە، بەڵام پېسە واتم جە قەڎیمەنە ئێمە پی جۊرە هۊرش سەنگنێنمۍ ، بەڵام کات ۋېیەرد، جە ئەوەکۊشاینە ئاشکرا بی کە ڕابەر ئاپۆ جە کاتو ۋێشەنە هەر چێوێش واتەبۆ ڕاسا، پەشڕاس کریانۆ. ئیساتێچ هەر پی جۊرەنە. ڕابەر ئاپۆ پېسە ڕابەرێوە تاریخی جەمۍ چێوۍ ماچۆ مشۊم ئینسان بزانۆ کە سنوورەکا ۋېیەرنۆ. جیاوازیەکەی موینۆ، سەرو ئانیشا هەڵوێسە مکەرۆ و هەنگامە منیۆ. مشۊم بوینمۍ ئی بانگەوازە و ئی قۆناغە پەی سەردەمێوە تازەیا. وە ئی بانگەوازە نەک تەنیا پەی کوردەسانی پەی تەمامو کوردەسانی پەی تەمامو مرۆڤایەتی دەورێوە گرنگ و تاریخیش هەن. ئیتر سنوورەکاو کوردەسانی وېیەرنۆنە. 

جە ۋەرا ۋەرو مۆدێرنیتەو سەرمایەدارینە پەی ئانەی هێڵۊو دیموکراتیکی سەرگنۆ ئیتر ئی چێوۍ پېسە پاوانەی پێما گێرۆ، دماماوە مەنۊوە، تەنیا جە دلېینەو کوردەسانینە وەرتەسکێما مکەراوە، مشۊم فڕەشا دەیمۍ. ڕابەر ئاپۆ ئینەش چنە گەرەکێنمۍ. هۊرشێونایۆ پەکەکەی پی جۊرە چنەش بیاومێنە. بێگومان جە سەردەمو ئێمەنە، جە سەردەمو ئارۊینە، پارادایمێوە پاسە فراوان، سۆسیالیزمو گلېرگەی جابەجێ مکریۆ، ئەوەکۊشای چەکڎاری پېسە وەڵتەری نمەبۆ. بەڵێ فاریایەکێش ئینۍ لاو ئێمۆ، مېیاومێنە، مزانمۍ. پېسە ڕابەر ئاپۆ ئاماژەش پنەدان تەمەنو پەکەکەی جە بنەڕەتەنە جە ساڵۊو ١٩٩٠ ینە دمایش پنە ئاما. پا بانگەوازیا دەوڵەت باخچەلی و ڕەنجەکاو ڕابەر ئاپۆی، بە ڕەنجو گەشمەرڎەی ئێژای سری سورەیا ئۆندەری و شاندو ئیمرالی، گلېرۊبیەی ئەنجام دریا، چنی ۋەرپەرسا دۆڵەتی، ئەرەمەرزیا سیاسییەکا، گلېرگە، زەمینێوە چامنەش ڕەخسنا کە فاڕیای بێنە ئاراوە. بە مەعنێوە تەر، فاڕیای جە ۋێشۆ ڕووەنمەڎۆ. ئینە مسۆگەرا. ئی کۆنگرە مشۊم قەراری تاریخی هۆرگێرۆ. قەرارو هۊرشێونایۆ مڎۆ. لاو کەمیۆ جە سەرەتانە باوەڕیما پی جۊرەنە. پەی قۆناغی ئایندەی قۆناغو چەکنیایرەی پی جۊرە بە دی مۍ، پەنەوازش بە فاڕیایۍ یاسایی باوەڕپنەکریای هەن. ڕابەر ئاپۆ پەی گەشمەرڎە بیەو سری سورییا ئۆندەری نویستەنش، ئاڎ بە دەسو ۋێش نویستەنش و دماتەر چا گلېرۊبیە ڕۆنامەوانییەنە جە ٢٧و شوباتی سری سورییا ئۆندەر وەناشۆ. پەنەوازش بە لایەنی یاسایی و مافو دیموکراتیکی سیاسەتی هەن. پەی ئانەی ئی تەڤگەرە پەی ماوەو چڼین ساڵا بە چەک ۋێش پارێزنۆ، بە پارېزنای جەوهەری بە هێزو ۋێش، ۋێش پارێزنۆ بتاوۆ تەمو ۋێش بڎۆ یاسایۆ، بە دەستووری باوەڕیش بۊنە، بێگومان پەنەوازا هەنگامە بنریۆ. مشۊم فاڕیای ڕووە بڎۆ. ئەر واچمۍ ئاشتیی دلېینەی، ئاڎۍ پی جۊرە ماچا، ئا کاتە پەنەوازا دژمنایەتی دمایش پنە بۍ. هەڵای هرووژم هەن، هەڵای بەکارئاوردەی چەکی کیمیایی هەن. هەڤاڵ گەشمەرڎە بەسێ، هەڤاڵ میترا جە ١١و نیسانینە جە کەشو جودیی زاپەنە بە چەکی کیمیاویی گەشمەرڎۍ بیۍ. چنی ئێمە ئاېێربەسش ئەرەیاۋنان.

مشۆم جە زیهنیەتو دۆڵەتینە فارییای دروس کریۆنە. ئی زیهنیەتەو ڕەتکەردەیشۆ دلێنە بەردەی نەفاڕیۆ ئاشتی دلینەی سەرو چ بنەمێوە بە دی مێ؟ ئا کەسێ ماچانە، ئاشتیی دلینەی دروس کەرمێنە وەڵێ گرڏ چێوێ پەنەوازا ئی زیهنیەتو نکۆڵیکەردەیە دلێنە فاڕا، ویەرنا. بەڕاسی ئاشتیێ دلینە دروس بۆنە. یاساکێچ گرڏشا دوژمنێنێ. یاساکێ ئیسە فرەیشا بییەو گەلوو کوردی ڕەتمکەراوە. حەر پۆکەی تەنیا جە چوارچێوەو فارییاییەکا لایەنو دۆڵەتی، سەرو ئاستو یاسایی و دادپەروەریی، ئی تەڤگەرە تاوۆنە چەکنییارەی جابەجێ بکەرۆ. ئەر نا ئینە فرە سەخت بۆنە. گرڏ و ئا کەسا ئارۆ پێسەو گەریلای چەکشا هورگێرتەن، ئامانجی یوەمشا ئازادی ڕابەر ئاپۆین. ڕاسا، ئیسە ڕابەر ئاپۆ ئینەش جە ئێمە گەرەکا. هەتا ئاخیر نەفەسە بڕوا بە ڕابەر ئاپۆی مکەرمێنە، بەڵام پەی ئانەی بە ڕاسی بێچەکی جابەجێ بکەرمێ پەنەوازا ئێمە بە دەوڵەتیچ بڕوا کەرمێنە. بەڵام ئیسە نزیک بییەیۆ دۆڵەتو تورکیای فرە بڕوا مەبەخشۆنە. ئێمە نەک پێسەو دۆزی و وەرتەسکی نزیکێ مەبیمێ، هەمیشە بە گومانە و شکە، نا. ئێمە بە ڕاسی نزیکێ بیمێ. بناغەو وەڵێ گرڏ چێوێ یاسان. ئینە پەنەوازا بە دی بێنە. بناغەو بڕێ چێوا پێسە واتما بە هەوڵەکا ڕابەر ئاپۆی، ئەوەکۆشای ڕابەر ئاپۆی، بە هەوڵەکا شاندەکەی، ئەوەکۆشای تەڤگەرەکەی بڕێ بناغێش وەشێ کەردێنێ.

وەرو ئینەی کۆنگرەکەما، تاوۆنە بڕێ قەرارێ هورگێرۆنە. بێگومان ئا کۆنگرە گفتوگۆش دلێنە کریۆنە. ئێمە جە سەرەتاوە ئینایمێ چا بڕوێنە. کۆنگرە سەرو بنەماو نزیکبییەیۆ ئیسەو دۆڵەتی کە ڕەسمیا، حەر چنە بڕێ چێوێ نەرێنیێنێ، بەڵام چێوی ئەرێنیش هەن. لایەنێوە نەرێنی هەن کە گەرەکشا جە جەنگەنە ڕانت هورگیرۆنە و بەردەوامیش پنە دۆنە، بە جەنگۆ یاوۆنە بە ئامانج. پەی ئا لایەنەیە تاومێنە واچمێ، ئاڏێ مەتاوانە بە جەنگۆ یاوانە بە ئامانج. چی؟ چونکە ئێمەچ ٤١ ساڵێن ئەزموونما هەن، تاکتیکما خوڵقنان، قووڵیما وەش کەردەن، جەنگما وستەن چێرو زەمینی، سەر و زەمینی و ئاسمانی. نمەتاوانە سەڕاماوە. ڕێبازو جەنگی تازەی جە گلێرۆبییەو کۆنسەو فەرماندەییی هەپەگەینە وەشبی، سەرو ئاڏی بنەماو بەرزکەردەیۆ ئەوەکۆشای دمایش نمێ، مەبۆنە بەدمای مشۆم. ١٠٠ ساڵێ تەریچ بلۆنە، هەر هەمان ئەنجام بەرگنۆنە. پحکەی ئێمە بە لۆجیک ملمێنە، ماچمێنە ڕابەرەکەما ڕاس ماچۆنە، زانمێنە کە ئەر پی جۆرە بەردەوام بۆنە، بە ئێمە مەیارا. ئاڏێ بە تەکنیک ئێمەی وەرتەسک کەرێنێ، بەڵام ئیسە تاومێنە جە وەراوەرەنە تەکنیک پەرەپنەدەیمێ.. ئی گەلە جە سەرمەشقایەتی ڕابەر ئاپۆینە ئامادەن کە ئاشتی وەش بکەرۆ. ئاشتیی دلینەی بنیات بنیۆنە. بەڕاسی ئامادەن. پەی ئینەی پەنەوازا دلێ دۆڵەتینە نزیکبییەیۆ بە پێ ئانەی وەش بۆنە. ئا عەقڵییەتەی کە ماچۆنە "ئێمە بە چەک دلێشانە بەرمێنە، وێما دلێنە بەردەن، ئاردەنما بارێوە کە نمەتاوۆنە جەنگ بکەرۆ و تاومێنە بە ئۆپەراسیۆن و هرووژم یاومێنە بە ئامانج"، ئی عەقڵە عەقڵی چارەسەری نییا و ڕاس نییا. بە ڕاو و ڕێبازو گەریلای تاوۆنە جەنگ بکەرۆ و نەکەوتەو وێش جارێوە تەر نیشانە دۆنە، بەڵام پێسەو ڕابەر ئاپۆی ماچۆنە، کاتو ئینەی ویەردەن. پۆکەی پەنەوازیش بە فارییای هەن. ئێمە بڕوا مکەرمێنە کە ستراتیژو جەنگو چەکداری دمایش پنە بارمێنە، بەڵام ئەر دۆڵەت ئینەیە قبوڵ نەکەرۆ، پەی ئا فاڕییا یاساییا کە پەنەوازا، جە چوارچێوەو ئازادی ڕابەرایەتی، جە چوارچێوەو دمای ئاردەی بە جەنگی، دمای ئاردەی بە دوژمنایەتی، کەسێ کە بڕواش پنە بکەرۆ، ئینە بەدی  نمێ.

سەردەمێوە تازە دەس پنە مکەرۆ. ئینە دماین نییا، دەس پێکێوەن، بەڵام پەی ئازادی، تەڤگەرو ئاپۆچێتی، پەی گەلەکەیما، پەی گەلا هەرێمەکەی دەستپێکێوە تازەن. پی جۆرە مشۆ هورسەنگنایش پەی کەرمێنە و نزیکێ بیمێوە. پەی ئانری جە هێڵەو ڕابەر ئاپۆی و کۆنگرەکەیمانە  سەرکۆتێ بیمێ و ئەنجام گێرۆنە حەر هەڤاڵێ مشۆم وێش وەرپرسیارەتی وینۆنە. بە وەرپرسیارێتی مامەڵە بکەرۆ. جە هێڵەو گەشمەرڏانە، جە هێڵەو ڕابەر ئاپۆینە قەولما دا. نوێنەرایەتی گەشمەرڏا مکەرمێنە. 

جە هەر لێوەنە سەڎان گەشمەرڎێما دۍ. ئینە فرە ماناڎارە و ۋەرپرسیاریۍ قورسا پەیما. نمەتاومۍ بە کەمیۆ چنەش نزیکۍ بیمێوە. ۋەرپرسیاری ئێمە قورسا. چنی جە ۋەرا ۋەرو حەقیقەتو ڕابەر ئاپۆینە بیمۍ جوابدەر، چنی بە شێوێوە دروس نوێنەرایەتی هێڵۊو گەشمەرڎا بکەرمۍ، ئینە پەی ئێمە گرنگا. من باوەڕیم چامنەن کە گرڎ هەڤاڵێوە پا هەست و ۋەرپرسیاریۆ بەشداری کۆنگرەی مکەرۆ و کۆنگرەکەما جە چوارچێوەو دیدگاکا ڕابەر ئاپۆینە سەرکەوتە بۆ. چی چوارچێوەنە هیواو سەرکۊتەی پەی گرڎو هەڤاڵا موازوو."