ئەندامەو تەڤگەرو ئازادی هێلین ئومێدە پېوەس بە ڕووەدایەکا دماو 'بانگەوازو ئاشتی و گلېرگەی دیموکراتیک'ـی ٢٧ـو شوباتو ڕابەر ئاپۆی و قەرارەکا کۆنگرەو ١٢ـەمینو پەکەکەی پەی مەدیا خەبەر تیڤی قسێش کەردې.

هۊرسەنگنایەکۍ هێلین ئومێدۍ پی جۊرەنۍ: 

 "وەڵۍ گرڎ چێوێنە ڕێز و وەشەسیای ۋێما و هەمڕایاما پەی ڕابەر ئاپۆی بەربڕمۍ. جە کەسایەتی هەڤاڵاما فواد و ڕەزاینە گرڎو گەشمەرڎا ڕاو ڕزگاری بە ڕێز و پنەزانایۆ یاڎۍ مەکەرمېوە. پی بۆنۆ قەولو وێما واوەی مەکەرمېوە مەرامەکاشا بە سەرکۊتەی تاجدار مەکەرمۍ.

جەژنەو قوربانی جە گەلەکەیمان پیرۆزە مەکەرو. مانگۊو حوزەیرانی مانگۊو فیداییانە. جە کەسایەتی گەشمەرڎۍ فیدایما هەڤاڵ زیلانێنە سڵام جە گرڎو فیداییەکا پەکەکەی مەکەرو، جارێوەتەر بە ڕێز و وەشەسیایۆ گەشمەرڎاما یاڎۍ مکەرمېوە.

کۆنگرەو ١٢ـەمینو پەکەکەی بینیا. پەکەکە جە کۆو کۆنگرەکاشەنە سەرو بنەماو دیاریکەردەی تاریخی ئەنجامش دێنۍ و پراکتیزەش کەردێنۍ. کۆنگرەو ١٢ـەمینو پەکەکەیچ پەی ئایندەو گەلا ناوچەکەی گرنگ و کاریگەرا. بە قەرارە هۊرگیریاکاوە ئینە جە قۆناغەکا ئایندەینە بەرگنۆ. پەنەوازا ئینە عال شرۊڤە بکریۆ و بیاومێنە. چینەینە بە بڕیارێنمۍ و نەواخنو بڕیارەکا کۆنگرەیما پی جۊرەنۍ.

هەڵای گفتوگۆ جە بارەو کۆنگرەو ١٢ـەمینیوە مەکریۆ. جە چوارچێوەو گوزارشتەی سیاسی ڕابەر ئاپۆینە هەوڵمڎەیمۍ جە پرۆسەکەی بیاومېنە، ئا قەرارۍ کە دریێنۍ بەشێوێوە دروس پراکتیزەشا بکەرمۍ. پەنەوازا گرڎ بەشێوێوە درووس نزیکۍ کۆنگرەو ١٢ـەمین و بڕیارەکاش باوە و مەعنای درووسەش پنە بڎا.

چی چوارچێوەنە گفتوگۆگەلۍ گرنگۍ ئینۍ ئارانە. گرڎ باس چانەی مکەرا کە پرۆسەکە چنی یاوا بە کۆنگرەی، قەرارەکۍ کۆنگرەی چنی هۊرگیریۍ و چ کاریگەریێوەشا بۆ. دۆس و دژمن و گەلەکەیما ئی پرسیارا مەکەرا.

ئاشکران پرۆسەکە چنی دەسشپنەکەرڎ و لواڕاوە. جە مانگۊو تشرینی یووەمو ٢٠٢٤یوە ئینایمۍ دلۍ پرۆسېوە ۋەرفراوانینە. قۆناغێوە پا جۊرە کە هەست و نیگەرانی فرەش جە وێشۆ پێچنان. قەرارداریێوە گۊرەو فاڕیای ئینا ئارانە. پەکەکە کە مۆرەو ۋێش جە تاریخو ٥٢ ساڵەو کوردەسانی دا، دمایش بەبیەو ڕێکوستەیی ۋێش ئارڎ. فاڕیایش جە بەرنامەی سیاسی و ستراتیجی ۋێشەنە کەرد و دمایش بە ئەوەکۊشای چەکڎاری ئارڎ. گرڎ کەسۍ ئینا هەوڵو ئەنەیاوای ئینەینە؛ چێوەکۍ چنینۍ با و چنین گناوە؟ دۆس و دژمن ئینۍ هەوڵو ئەنەیاوای و کەردەیۆ ئی پرسیارگەلەینە.

پېسە تەڤگەرێوە کە کاریگەریش سەرو هامسەنگییەکا ۋەرکۊتوو مېیامینی هەن، نەخشەڕێوەما متەرە. گرڎ هەوڵمڎا بەپاو ئانەی جماوەو و بیاوانە و کاریگەری ۋێش بنیۆرە. ڕۊشنا بڕۍ کەسۍ هەنۍ گەرەکشانە بە ڕاسی جە چێوەکا بیاوانە، بەڵام بێگومان بڕۍ تەرێچ هەنۍ بە زانایی یان نەزانییوە چێوەکا پێچەوانە بکەراوە.

ئانۍ هەوڵمڎا بە زانابیەی چێوەکا پێچەوانە بکەراوە گرڎو ئانیشا کە کاسەلێسۍ جەنگینۍ و هەوڵمڎا گورزە جە پرۆسەکەی بڎا. هەوڵمڎا چێوەکەی پېسە شکسو پەکەکەی نیشانە بڎا. ئانێچ هەوڵ مڎا بە عالی جە چېوەکا بیاوانە، گفتوگۆو ئانەی مکەراکا ئاخۆ پی فاڕیا گۊرەو وەڵېکۊتەی دیموکراتیکی شۆڕشگێڵنیوە چ جۆرە ئەنجامێوە خوڵقنانە کە ئیسفاڎەو گەلانە بۆ.

کاتێ جە ساڵۊو ١٩٩٨ ینە پیلانگێڵنی مېیاننەتەوەیی ئەنجام دریا، دۊڵەتو تورکی کۊتەبۍ دلۍ جۆش و خرۆشێوە گۊرەیۆ. لوۍ دلۍ ژیۋگێوە کە واچێنۍ 'تەنگەتاوێما کەردۍ، دمایما پنەئارڎۍ، دمایشا ئاما. ڕابەر ئاپۆما جە دیمەشقەنە بەرکەرد، گیریشا وارد'. هامکات ڕابەر ئاپۆ جە هۊرسەنگنایەکا وەڵۍ و دماو ئانەینە، واتش: جە ساڵۊو ١٩٩٢ بەدماوە پڕۆسێوە چەمەڕاکریابۍ. ئەوەکۊشای یاوابۍ ئاستێوە. بیەو گەلو کوردی جە ۋەرکۊتوو مېیامینی و کوردەسانەنە وینیا بۍ. ژیۋایۆ نەتەوەیی، سەرو بنەماو دیموکراتیکی نەتەوەو کوردی بنیاڎ نریابۍ، بەڵام کەموکوڵی جە جوابدایۆ پرسو ئازادینە بۍ. جە چارەسەرو سیاسی پرسو کوردینە حیچ وەڵێکۊتەیۍ نە خوڵقیا. 

داوا مکەرو بە دروسی، بە دڵسۆزییوە ئەوەکۊڵیای چی تاریخەیە بکەردۍ. ڕابەر ئاپۆ چنی یاوا پی پرۆسەیە، پرۆسێوە تاریخی فرە گرنگا. بڕیایرە جە چارەسەری دەوڵەتپارێزی چا کاتەنە دەس پنەمکەرۆ. 

ئا خاڵۍ ئارۆ یاوان، ئەنجامو ئا پرۆسەو ئامادەکارییەینە کە ڕابەرایەتی جە ساڵۊو ١٩٩٣ دەسش پنەکەرد و دماو ساڵۊو ٢٠٠٠ جە ۋەرا ۋەرو پیلانگێڵنی مېیاننەتەوەیینە قووڵتەر بیۆ. بە قسۍ دژمنا 'لوایمۍ ئاژێوە چامنۆ کە ئیتر نمەتاومۍ ئینەی بکەرمۍ' ئی پرۆسەیە شڕۆڤە نمەکریۆ. بە پێچەوانۆ هەنگامېوە فرە گۊرێنە کە کاریگەری ۋێش بیەن. هەنگامېوەنە بیەو کورداش نیشانە دان، کەردەنش بە کارەکتەرێوە گرنگ. هەنگامېوەنە کە جوابو پرسیارەو پېوەرە ژیۋای ڕاسی نەتەوەیی کورداش چنی گەلا هەرێمەکەی مڎۆوە. ئا قەرارۍ جە کۆنگرەو ١٢هەمینو پەکەکەینە دریۍ، ڕا پەی ئینەی مکەرۆوە. 

چی دماییانە بە نزیکەو گرڎ کەسۍ سەرو ڕاسی پەکەکەی و کوردا سیاسەت مەکەرا. ئینەیچ جە سووریا، ئێران، عێراق و تورکیانە هەیە. هامسەنگییە دلېینەییەکۍ تورکیایچ پېوەسێنۍ بە هەڵوێسو پرسو کوردی. هەرمانە دژە دیموکراتیکیە دلېینەییەکۍ، سەرهۊردای فاشیزم، فشار، زۆرداری، قەیرانەی ئابووری و بەش بەش بیەی کۆمەڵایەتی دلېینەی پەیوەندیشا بە ئەوەکۊشای ئێمە و ڕێبازەکەیشۆ هەن. بە فاڕای ئینەی، ئێمە تورکیا و ۋەرکۊتوو مېیامینی فاڕمۍ. چارەسەری دیموکراتیکی جە ۋەرکۊتوو مېیامینی جە لایەنو ئەوەکۊشای دیموکراسیی جەهانیوە بۆ بە هەنگامېوە گۊرۍ. ئینایمۍ دلۍ ئی پڕۊسەینە. بەڕاسی یاگۍ تامەزۆرییا، ئینایمۍ دلۍ پڕۊسێوە چامنەینە کە ڕا بە تازەبیەیۆ مڎۆ. 

ئی پرۆسەو فاڕیایە پېسە ئەنجامو ئامادەکاریێوە گۊرەو ڕابەرەکەیما پەی ماوەو ٤٠ ساڵا هۊرسەنگنمۍ. مشۊم گلېرگە و ڕۆشنۋیرا تورکیای عال چی پرۆسەیە بیاوانە. ئینەیچ بەمەڵامەتو سەختی و تەنگەتاویۆ نییا، بە پێچەوانۆ هەنگامېوە پلان پەی مجیاینە. 

ئەر چینەی نەیاوێنە، نادادپەروەریێوە گۊرە مەکریۆ و پرۆسەکە گنۆ ئاژێوە سەختۆ. ڕابەر ئاپۆ، ئێمەیچ نیەنمۍ نزیکایەتیێوە چامنەنە کە هیوا سەرو دۊڵەتی هۊرچنمۍ. ڕابەر ئاپۆ بە تنی ڕەخنە چی مژارەیە مەگێرۆ. گلېرگەی دیموکراتیک مشۊم ۋێش ۋێش بە ڕێکوستەی بکەرۆ، بۆ بە هێز، سەرو بنەماو سیاسەتو دیموکراتیکی وەڵێکۊتەی وەشبکەرۊ. ئازادی ژەنۍ، مافو شوناسیچ پی جۊرەنە. ئینۍ گرڎ پەیوەندیشا بە پرۆسەو ئەوەکۊشایۆ هەن. فاڕیایۍ پا جۊرە مکەرمۍ، فاڕیای جە شێوازو ئەوەکۊشایمانە مکەرمۍ. مشۊم چی مژارەنە بیاوانە، بەڵام ئیساتۍ ئاژێوە چامنە هەن. بەڵێ، هەنگامەی پەنەوازەما نیێنە. ڕابەرایەتیما بە جدییەتێوە گۊرۆ جە بانگەوازەکەو باخچەلی ٢٣ۍ تشرینو یووەمی نزیک بۊوە. مەعنێوە گۊرێش پنە بەخشۆ و پی جۊرە چنەش نزیک بۆوە. گوزارشت چا لایەنەیە مکەرۆ کە فرەتەرین کات دژو ئێمە بۍ. ئی لایەنە دماو ئەرەمەرزنای کۆماری پەی وەڵێوستەی نەتەوەپەرەسی تورکی وەش بی. ماچا بنیاڎنەر و بیناسازی نەتەوەپەرەسی تورکەکان. کاتێ جە لایەنێوە چامنۆ بانگەوازێوە پی جۊرە مەکریۆ، جە لایەنی تورکینە خاڵیوە جدی شکستە هەنە. ڕابەرایەتی قیمەتێوە فرەش پنەدا. هەرپاسە هەوڵمادا چنەش بیاومېنە. جە بەرنامەکا وەڵتەرینە باسما کەردەبۍ. ئایا چێش بۆ؟ بەڵام فرە گرنگ بۍ. دماتەر باسو ئاشتی بەینو کورد و تورکیش کەرد و واتش "تورک بەبێ کورد، کوردیچ بێ تورکی نمەبۆ". واتا گوزارشتکەردەیما جە کوردا ئێژا وینا. ڕابەرایەتیچما پا جۊرە وینا. پا مەڵامەتۆ ئێمەیچ هەنگامەی پەنەوازەی دەمودەسیەما نیا. واتە قسەکۍ باخچەلی؛ با سیاسەت بکەرا، با ئۆجالان بۍ جە پەرلەمانەنە قسۍ بکەرۆ، ئیسفاڎە جە مافو هیوای هۊرگېرۆ. ئی قسێشە هەڵای مەنێنۍ. واتا پرۆسەکە پی جۊرە دەسش پنەکەرڎ. 

لایەنو دۊڵەتی بێ جواب مەنۆ. پېسە بانگەوازەکەو دۊڵەت باخچەلی مەنۆ. هەڵای هیچ وەڵېکۊتەیۍ جە مافو هیواینە نییا. تەنانەت وەزیرو دادیچ ئاما جبەر، نەزانۍ چێش واچۆ و نەزانۍ ڕا پەی چێشی بکەرۊوە، بە شپرزەیی ئەرەیاۋنێوەش دا. واتش کە جە یاساکێمانە نییا. گەرەکما ئینەی واچو، بێگومان هەنگامەی پەنەوازەما نیێنە. پەی نموونەی ئانە نیا دەسما جە ستراتیجو ئەوەکۊشای چەکڎاریما هۊرگېرتەبۆ، نزیکەو هەمان هەنگاما نریا. ئیساتۍ ئا قۆناغەی یاوێنمۍ پنەش، هەنگامەما نیێنە پەی جابەجێکەردەی ئا چێوا. هیواڎارێنمۍ گرڎ چێوۍ بەپاو داواو ئێمە ئەنجام بڎریۆ. پېسە ماچا وەڵێوەختە گرڎ چێوۍ دیاری نمەکەرمۍ. جە ۋەران ۋەرمانە دۊڵەتێوە هەن، سیاسەتو ۋێش هەن. ئەرر فاڕیای چینیشانە نەکریۆ، جابەجێکەردەی قەرارەکاما نمۍ دی. با تا سەوای واچمۍ سیاسەتی دیموکراتیک مەکەرمې. تاوەکو ڕاو ئینەی نەکریۆوە چنی ئینەی ئەنجام بڎەیمۍ. ئەر سەر ڕاسکەردەیۆ یاسایی نەکریۆ چنین بەرەو وەڵۍ ملمۍ؟ کاتێ ڕابەر ئاپۆ هەڵای جە ئیمراڵینە زینانی کریان، چنی ئینە مۍ دی؟ مەبەس تەنیا ئیمراڵی نییا، سیستەمو ئیمراڵییا. تا ئیساتێچ دیدارەکۍ سەرو بنەماو ڕاپنەدای ملاڕاوە. واتە چەمپنەکۊتەی بە ویستو ئاڎیشان. ئەر ئیجازەش دا ئانە ملا، ئەر ئیجازە نەڎا نمەلا. واتما سەرو بنەماو ئانەینە ڕابەر ئاپۆ ئی پڕۆسەیە ڕاوەبەر بکەرۆ هەنگامە منیەیمۍ. 

سەر و بنەماو ئازادی بەڎەنی. ئەر جە وەراوەرەنە مافو هیوای بۆنە، پەنەوازا یاسا بەرە کریۆنە. یانی مەتاوانە پاسە واچا. ئیسە دۆخو تورکیای با شێوە نییا. لایەنو دۆڵەتو، ئاکەپە-مەهەپەی جە دۆخێوەنە نییا کە واچۆنە ئێمە دەسەڵاتما نییا ئینەی جابەجێ کەرمێنە. حەر قەرارێ گەرەکشا بۆنە تاوانە داش. منیچ ئانەی مەواچو. بێگومان لایەنی جیاواز، بەشی جیاواز هەن. بەڵام حکومەت و تورکیای گرڏ چێوێ ئینا دەسو وێشەن. ئەر هەنگامەکێش پی ئاراسە نەگیریانە وەر، ئینە نەمەلامەتو ویستو وێشاوە ڕووەمرۆ. ئانەی ئێمە واچمێش ئاشکرا و دیارا. پەنەوازا ئەوەکۆڵییایش سەر کریۆنە.

جە حەقیقەتەنە، جەلایەن و باخچەلیۆ سەبارەت بە بانگەوازییەکەی بڕێ هەولدای بێ. بەڵام هەوڵەکێ بەس جە قسێنە مەناوە. ئێمە دیسان مانا مرەیمێ. جە تورکیانە، دما و ئەرەمەزنارە و کۆماری، پەی شکستئاردەی بە ئەوەکۆشای ٥٠ساڵەو ئێمە و بنیاتنیای شۆڤێنیزمێوە قووڵ ئەرەمەزیا. جە حەقیقەتەنە سەر و ئەوەکۆشای پەکەکەی و گەلوو کوردی پەی ماڕاو  ئینەی جە مەشکو گلێرگەو تورکیاینر دروێشا وەشێ کەردێ، ئا قسێ دۆڵەتو  باخچەلی کەردێنێش بەڕاسی مانادارێنێ. بڕێ چێوێ فاڕۆنە. هەرپاسە پەی هورسەنگنای تاریخی ئینەی واچو. قسەکا دۆڵەتو باخچەلینە بەرکەوت "یۆ جە بزمار دە، یۆ جە ناڵی". چنی ئینەیچ دیسان ئینە گرنگا ئاڏ ماچۆنە: "بەبێ کوردی تورک مەمەنۆ، کورد بەبێ تورک مەمەنۆ". ئینە حەقیقەتو کۆمارین کە ئاڏ باسش کەرد: "دۆڵەتو تورکی تەنیا جە تورکەکا پێک نامان".

من باسو ئینەی مکەرو، جە تورکیانە هیچ کێشێوە گرنگتەر چی کێشەیە بییەیش نییا. ئەر پەرلەمان گەرەکش بۆنە، پەنەوازا گرنگی پی کێشەیە دۆنە. پەرلەمان ئنە سەرقاڵو بابەتو پوچ و بێ مانای بییەن کە هیچ کاریگەرییێش نەمەنەن. ئایا ئینە بە ئاگاداری یان نەزانین کریۆنە پەنەوازا باسش چنە کریۆنە. ئەڵبەتە ئینە بە سیستەمو سەرۆکایەتی بییەن زیاتەر.بەڵام  هەڵای پەرلەمان بییەیش هەن و نوێنەرایەتی گرڏی تورکیای مکەرۆ. پەرسە و کوردی کە ئینا سەروو حیزبەکاشۆ، چارەسەرو پەرسەو  کوردی و ئا هەنگامێ کە مشۆم گیریانە وەر مەبۆنە بەتەنیا پەی ئاکەپەی و مەهەپەی جیابازمێنە، وەر و ئانەی پی جۆرە چارەسەر مەکریۆ. ئینە پەرسێوە گرڏی تورکیاین. پەنەوازا پەرلەمان دلێشەن دەورێ سەرەکی گێڵنۆ. پۆکەی حەر جە سەرەتاوە ڕابەرایەتیما و ئێمە پێشنیارما کەرد کە بەپەلە جە پەرلەمانەنە کۆمیسیۆنێوە ئەرەمەزیۆنە. سەرەتا پارتو ئۆپۆزسیۆنو سەرەکی جەهەپەی، هەرپاسە دەم پارتی و پارتەکا تەرێچ گەرەکشانە کۆمیسیۆنێوە ئەرەمەزنارر و دەس بە هەرمانەکاش بکەرۆ. چی ئی هەرمانێ مەکەرۆ؟

هەرپاسە ئێمەیچ ئی پرسیارێ مکەرمێ. چی دەست بە هەرمانێ مەکەرا؟ باخچەلی سەر و ئی پەرسێ پەی ئەرەمازنارە و کۆمیسیۆنەکەی قسێ ڕۆشنێش کەردێ. ئیسە بەس ئاکەپە مەنەن. ماوێوە ئاکەپە گەرەکش نەبێ. من ئا ئەنجامەی کە ڕووەمرۆ باس مکەرو. بڕێ جە حیساباتو بیرکاری شێ، بەڵام حەقیقەتەکە ئینەی نیشانە مرۆ. ئەڵبەت گرڏش ئاکەپە نییا، لایەنێوە دلێ ئاکەپەی هەن کە گەرەکش نییا پرۆسەکە با ئاراستەرە بلۆنە و گەرەکشا جەنگ بەردەوام بۆنە. جە ٢٠ساڵی ویەردەینە لایەنێوە کاسە لێسێ سەرشا هوردان. جە میدیاکاشاوە تا سەرمایەدارەکا، ئینە حەقیقەتا جە وێنەو سیاسی ئاکەپەینە وینریۆنە. بڕێ کەسێ هەنێ جە ئەرەیاوناکاشانە پی جۆرە گیسەشا پەڕ مکەرا و نانش پۆوە وەرا. کورد و پەکەکەی بە تاوانبار مرا قەڵەم و پینەی کاسە لێسی مکەرا. کەرتی تایبەت سەردەمو ئاکەپەینە گەشەش کەرد. جاران دەس و سوپایۆ بێ، بەڵام ئیسە کەوتەن دەسو کەرتو تایبەتی. نموونە بەیرەقدار، بەکورتی لایەنێوە کە گەرەکش نییا جەنگ مدرۆ، جە حەقیقەتەنە گەرەکشانە پەکە بەردەوام بۆنە جە جەنگی. تاونە واچو وێنێوە چانە جە کۆمسیۆنەنە وینمێ. پنەش مشۆ ئاکەپە نەتاوۆنە وەرەنگار و گوشارەکا گلێرگەی و سیاسەتی بۆوە و کۆمیسیۆنێوە پێکبارۆنە. کۆمسیۆن چێش مکەرۆ؟ گرڏ یاسێوە پەنەوازە بەر مکەرۆ. سەر و چارەسەری قسێ مکەرۆ و پەرسەکێ مکەرۆ بە پەرسێوە کۆمەڵایەتی و لواشۆنیش پەی مکەرۆ. هەرپاسە ئەر پەنەواز بکەرۆ کۆمیسیۆنش پەی ئامادە مکەرۆ.

ئانێ پێوەرە تەماشە و تاریخی مەکەرا بەهەمان شێوە مەتاوانە پێوەرە تەماشە و ئایندەی بکەرا. بە واتێوە تەر پێناسەو ئێمە پەی تاریخی و پێناسەو تورکیای پیسە و یۆی نییا. مشۆم پێوەرە تەماشە و تاریخی بکەرمێ. بەڵام ئیسە ئامێری سەرەکی ئاکەپەی پەی ئی مەبەسەیە چێشا؟ ماچۆنە؛ کە ئامانی سەر و دەسەڵاتی، دانەم بە بییە و کوردیرە نیا، گرڏ و مافەکام دێ بە کوردی، جە ڕوانگە و چارەسەری پەرسەو کوردیۆ هیچ چێوێ نەمەنەن کەرمێش. گەلوو کوردی بنیاتنەرو بنچینەیی کۆماریا، بەڵام هیچ گەرەنتییێ یاسایی پەی کوردی بییەیش نییا. چونکە تەماشە کەردە و ئاڏشا سەبارەت بە تاریخی کێشەش هەن.

هەرپاسە ئیسە نامێ پڕۆسەکەیشا نامێ نییان چێش؟ "تورکیایێ بێ تیرۆر". ئێمە بە دڵنیاییۆ ئی چەمکەیە ڕەتمکەرمێوە. چونکە پەکەکە ڕەوایترین ئەوەکۆشای گەلوس کوردین.

ئەر ئەوەکۆشای ٤٢ساڵەو  گەلوو کوردی نەبیێ، ئارۆ کەس باسو کوردی و چارەسەری نەکەرێ. بە واتێوە تەرە ئینێچ مشۆم پێسە و وێش تەماشە کریۆنە. بەر کەوتە و پەکەکەی کاروەداین وەراوەر بە نکۆڵی و پاکتاوکاری دژو گەلوو کوردی. گەلوو کوردی حەقیقەتەکا مزانۆنە، ئاگادارو گرڏ چێوێن. بەڵام گلێرگە و تورکیای، چونکە هۆشیارییەکەش شێویان، پێسە و شێتی مامەڵەش چنی کریان، مەتاوۆنە وەرگیر جە مافەکاش بکەرۆ. چونکە تاریخی مەشناسۆ. بە کورتی، بە دڵنیاییۆ مشۆم وشێ "تیرۆریست" ی فاڕیۆنە و بەکار نێنە. چینەی زیاتەر مشۆم پێوەرەی چەمما جە ئایندەی بۆنە. ئەر ئینە ڕووە دۆنە، ئانە بە ئاسانی واڵە و برایەتی بەدی مێنە. ئەر ئی جیاوازییێ بەردەوامئ بانە واڵە و برایەتی سەر و چێشی بنیاد منریۆ؟ سەر و بنەماو هۆشیاری هامبەشی بۆنە. کورد بە ڕەچەڵەک ئاریاییا، تورک ئۆراڵ-ئاڵتاییە. بەڵام ئێمە ماچمێنە تاومێنە پێوەرە نەتەوێوە هامبەش بنیاد بنییەیمێ، ئایندەما پێوەرە سەر و بنەماو دیموکراتیزەکەردەو تورکیای بنیاد منییەیمێ.

 کورد و تورک جە ویەردەنە پێوەرە سەرکەوتەیشا بەدەسئاردەن و پێوەرە ژیوانە. ئێمە گرڏما ئینەی وینمێ. پۆکەی ڕابەر ئاپۆ هەمیشە باسو تاریخی مکەرۆ، باسو ئەلپ ئەرسەلان و سەلجوقیەکا مکەرۆ. پەنەوازا مەکەرۆ ئینشا پێچەوانە بکەرمێوە. کورد و تورک پێوەرە سەرکەوتەیشا بەدەسئارد. مەتاوانە واچا چی جە ساڵە و ١٠٧١نە بەرە و ئانادۆڵیما ڕووەشارە کەردۆ. ئینە ڕاس نییا.ئی پرۆسە شەپۆلێوە ڕەگەزپەرسیش ئینا چنی کە چنی مۆدێرنیتو سەرمایەداری بنیاد نریان. مشۆم کۆمسیۆن چارەسەرێوە پەی ئینیشا بێزۆوە. کۆمیسیۆن نەک هەر هەنگامێ کردەیی مێزۆوە کە مشۆم نریۆ، بەڵکوم چارەسەری هەمیشەیی پەی ئینەیچ مێزۆوە. ئانەی جە سەرەتاو کۆمارو تورکیاینە ئامانجشا بێ، ئەرەمەزنارە و شێوێوە تنڕەوی ڕەگەزپەرسی بێ. بەڵام چی هەرمانێنە سەرکەوتوێ نەبیێ. ئیسە وێشا ئینەشا قبووڵا ماچانە ئێمە سەرکەوتووێ نەبییەیمێ. با پێوەرە سەدەو ٢هەمیو کۆماری بنیات بنییەیمێ. ئێمەچ قبووڵش مکەرمێ. بەڵام سەر و بنەماو نەتەوەی دیموکراتیک و هامبەش بنیاد نریۆنە.

هەرپاسە پەرسەو چەک نیارەی پەرسێوە بنەڕەتیا. ئینە ئا پەرسە ئاڵتونیێنە کە گرڏ فرەتەرین سەرەنجشا ئینا سەر. هەنگامەی پەنەوازە جە جواب و بانگەوازو ڕابەر ئاپۆی جە ٢٧و شوباتینە نریا، کۆنگرەکەما قەراری پەنەوازش هورگێرت. گرنگترین چێو دمای ئاردەی بێ بە ئەوەکۆشای چەکداری دژ بە تورکیای. ئی قەرارە دریان و جابەجێ کریۆنە. دما و یوەم بانگەوازو ئایێربەستەیما ئەرەیاونا، بەڵام ئاڏ جوابشا نەراوە. هەرپاسە جموجۆڵو سوپاو تورکیای جە فرە و ناوچانە جە هەرێمەکا پارێزنا و مێدیاینە بەردەواما. هرووژم پری سەرو تونێلەکا بەردەواما، تەنانەت گەشمەرڏەش چنە کوتەنۆ.

دووێ ڕوێ چاوەڵتەر هەپەگە- نەڕەچە بەیاننامێوەشا وەڵا کەردۆ. حەقیقەتێ هەن کە سوپاو تورکیای پاگیری سەرو جەنگی مکەرۆ. سوپا بە تەنیا قەرار مەرۆ، هەڵوێسو ئیرادەو سیاسیش ئینا پەشتیوە. ڕوانگە و داواکاری دۆڵەتو تورکیای نیشانە مرۆ. ئی دۆخە لاو گرڏیما نیگەرانی وەش مکەرۆ.

بەبێ ئانەی هەنگامێوە سیاسیە نریۆنە، هەتا گەرەنتی ماف و یاسایی بەدی نێ، سەپنا و چەک نیارەی، سەپناو تەسلیم بییەی. دۆڵەتو تورکی ئا گرڏ ساڵەی جەنگ مکەرۆ، بەڵام هەڵای پەکەکەی مەشناسۆ؟ ئایا مەزانۆ دلێ پەکەکەینە تەسلیم بییەی نییا؟ پەکەکە سەر و بنەماو هێڵە و مڏرامان و ١٤و تەمموزی ئەرەمەزیان. ئاڏێ نەتاواشا مڏرامان و زینانیا تەسلیم بکەرا؛ ئارێ پارچە پارچە وێشا تاوناوە. ئارۆ هەڤاڵێما جە فرە و تونێلەکانە بە ئیرادێوە بەرزۆ جەنگ مکەرا. پەکەکە و تەسلیم بییەی پێوەرە مەگونجیۆ.

مادام ئینەی مزانا چی داواکارییێ چانە سەپنا؟ ئەر مەزانا فرە بێ کەڵکێنێ، ئەر مزانا، یانی گەرەکشانە پرۆسەکەی هورشاناوە.

بە ڕەنج و ئەوەکۆشایی پاسە گۆرە، بەتایبەتی ئا پرۆسەیەی کە بە هەوڵدای گۆرە و ڕابەری پەرەش سانان، گەرەکشانە ئا جۆش، و چەمەڕاییەی جە گلێرگە و تورکیای و کوردەسانی و ئا پەشتیوانیەی کە وەش بییەن، گەرەکشانە دلێنە بەراش. ئێمە پەی ئایندەو تورکیای هەوڵ مرەیمێ بەرەو سەردەمێوە تازەی هەنگامە منییەیمێ. بەڵام هەڵای دۆڵەت بە شێوازو ساڵەکا ١٩٩٠ سەر و هەرێمەکا گەریلاینە وەڵاکریاوۍ وەڵامکەراوە و داواو تەسلیم بییەی جە گەریلای مکەرا.

وەڵتەر بە ئێف١٦ بۆمبواران کەرێنێ، ئیسە وەڵاکراوێ گیانانە. ئی بڵاوکراوێ نیگەرانییەکا پەیوەس بە پرۆسەکەی قووڵتەر مکەرۆوە، ونە پەرسایۆ زیاڏ ملەرۆ. چونکە پڕۆسەکە بە خێرای وەڵێ کەوت گلێرگەی کوردی نیگەرانا. کوردێ جە ڕاو  ئی جەنگەیۆ شوناس، شکۆ و متمانە بەوێشا قازانج کەرد. ئەر ئارۆ جەلایەن و گەلا تەرێوە وینریحنە، ئانە ئینە جە سەیە و جەنگی شکۆدارانەوەین.

کەس مەتاوۆنە پی جۆرە چەکما پنە بنریۆرە. مەبۆنە کەس ئینەی پێسە و کیشیایۆ یاوۆنە. واچانە جەنگاوەرێ چەک منیارە، چێش ڕووەمرۆ؟ ئینێ ئینسانێنێ کە ئایدیاڵیاشا هەن. پێشنیارەکێ سیستەمی ڕەتکریێنێ، ئینسانێ ئایدیالیستنێ کە گەرەکشانە ژیوایێ تازە و جەهانێوە تازە بنیادبنیا.

تاوەکو ئی پەرسێ تاوتوێ نەکریانە، هەلومەرج بنیاد نەنریۆ، با چەک بنریۆرە، تەسلیم بییەی، زینان کەردەی و ئا جۆرە سەپنایە بە تاوانە هەژمار کریۆنە. ئێمە تاوانبارێ نیەنمێ. ئێمە ئەندامو تەڤگەرێوەنمێ کە جە تاریخەنە ئەوەکۆشای ڕەواما بەردەن ڕاوە. کەس مەتاوۆنە پاسە نزیکو ئەندامێوە ئاپۆیی و پەکەکەی بۆوە.

نزیکایەتی و تاوتوێ پی جۆرە تەندروس نیا. جیاتی ئینەی مشۆم جە تورکیا پەرەپنەدای ئاشتی کۆمەڵایەتی، ئانێ گەرەکشانە تورکیایێ تازە بنیادبنیا، سەرچەمە و پەرسەکێ و چارەسەری تاتوێ بکەرا. با واچانە چەکما نیانەرە. ئەر ئی پەرسئ چارەسەر نەکریۆنە، گروپی جیاواز سەر هورمرا. پەرسە و چارەسەری وێش سەپنۆ. پەرسەکێ کۆمەڵایەتی هەمیشە جە چارەسەری وێشانە گێڵا، بەرکەوتێوە وینا، ئەر گەرەکشا بۆنە هەمان چێو واوەی نەبۆوە، پرۆسێوە تەندروست وەش بۆنە، تورکیا و کوردستانێوە تازە وەش بۆنە ئی نزیکایەتییە گرنگا.

کاتێ ئامانی ئی بەرنامە، گروپێوە جە گەریلایا ژەنێ جوانێم چنی بێنێ. پرسیارە کەردە چنەشا: "چەک منییەیدێرە؟ واتشا: هەرگیز هەرگیز وازنمارمێ". ئایا چ هەڵومەرجێوە قبوڵ مکەردێ؟ هەڤاڵ دڵژین واتش: "مشۆم ئازادی جەستەیی ڕابەرایەتیما بەدی بێنە. مشۆم ڕابەرایەتیما ئی پڕۆسەیە بەرۆڕاوە." داواکاری دووەمشا کۆمیسیۆنو پەرلەمانین. مشۆم تورکیا ئینەی تاوتوێ بکەرۆ. یەرەمشا دانپۆرەنییای شوناسو کوردین. دوای ئی گرڏ و ئەوەکۆشایە، مشۆم شوناسو کوردی یاوۆنە سەقامگیری یاسایی.

ئارۆ ئەر دەسەڵاتدارا تورکیای جە هەڤاڵێوەما پەرسانە هەمان جوابشا دەس گنۆنە.

کەموکوڕی سەرەکی یاسا بنەڕەتییەکا تاوەکو ئیسە نەبییە و دیموکراتیزەکەردەی بییەن. فرەیشا بەرهەمو کودەتاکای بیێنێ. یاسا بنەڕەتییەکێ جە سەرۆ سەپیێنێ، جە گەلی بڕیێنێ. ئەر قەرار بۆنر یاسێوە بنەڕەتی تازە نریۆ، مشۆم ڕێکەوتنێوە کۆمەڵایەتی بۆنە و بە شێوێوە دیموکراتیک شێوە گێرۆنە. مشۆم بە بەشداری گرڏ و بەشەکا تورکیای، جە گفتوگۆ و پەیوەندی کەردەینە بنیاد بنریۆ.

جە دەستوورو ساڵە و ١٩٢١ خاوەن یاگێوە وێڕاوەبەرییا. چونکە ئا دەستوورە جە سەردەمێوەنە بە دی ئاما کە ئەوەکۆشای ڕزگاری، ئەوەکۆشای ئەنادۆڵ فرە زینە بێ و دینامیکو تورکیای هەڵای فرە بەهێز بێ. ئەر حەڵەت نەبو، مستەفا کەمال پێسە و نوێنەرو قارسی بەشداری کۆنگرەو ئەرزرومیش کەرد. هەرێمێوە کوردا. واتا شوناسو کوردی ڕەت نەکریاوە، پەی گەلا تەرێش ڕاسیێ پاسە هەن. بنیادنیا و ئەتنیکی جە تورکیا، بنیادنیا و بڕوای زینێ، خاوەندارێتی جە پرۆسەو دەستوورو ساڵە و ١٩٢١ مکەرا، بەڵام جە دەستوورو ساڵە و ١٩٢٤ تاوەکو ئارۆ، جە گرڏ و دەستوورەکانە ئاسەوارو کودەتاکا موینیۆ.

حەر پۆکەی مەبۆنە یاسای بنەڕەتی جە سەرۆ وەش کریۆنە، مشۆم بە شێوێ وەڵکەوتە بنیاد نریۆنە. بڕێ بەشێ یاسا بنەڕەتییەکا پێسە و بەڵگەنامێوە نەگۆڕی وینا، بەڵام ئی بەڵگەنامێ جەلایەن و گلێرگریۆ، جەلایەن ئینسانەکاوە بنیاد نریۆنە. ئاکاتە هەلومەرجەکێ جیاوازێ بێنێ، هەلومەرجەکێ ئیسەیچ جیاوازێنێ. وڕاو عوسمانی، دابەش بییەی گەلا سەر و بنەماو نەتەوەپەرەستی، دەرفەتێوە وەرتەسکو پارێزنایش وەش کەرد، ئینەیچ کاریگەریش سەر و دەستووری بنەڕەتی وەشکەرد، بەڵام ئارۆ جەهان، هەرێمەوەن و ئینسانییەت فاڕییان؛ ئی چەقبەستەیە دما کەوتەین. پاگیر جە دۆخو ئیسەی دما کەوتەییا.

چارەسەری پرسو کوردی، چارەسەری دەستووری بنەڕەتی و ڕێکۊتەی کۆمەڵایەتییا. مشۊم فرە عال بەشێوێوە تەندروس بەشداری بکەرا، پاڵپەشتیش بکەرا، خاوەنداریش چنە بکەرا، تاوتوێش بکەرا و ڕاوەبەرش بکەرا. پا کۆمیسیۆنە ١١ کەسییەی کە جە لایەو ئاکەپەیۆ بنیاڎنریان، دەستووری بنەڕەتی وەش نمەبۆ. ڕەنگە ئی کۆمیسیۆنە سیاونویسێوە وەش بکەرۆ، بەڵام مشۊم پێکئامای گلېرگەی و سیاسی، ڕاسی و دۊڵەمەڼی گلېرگەو تورکیای نیشانە بڎۆ. ئایا ١١ کەسۍ گوزارشت جە تورکیای مەکەرا؟ ئینەیچ ئانەی نیشانە مڎۆ کە ڕژێمێوە دەسەڵاتداری سەرۆکایەتی هەڵای کاریگەرا. ئانەی نیشانە مڎۆ کە زیهنییەتو ئیتحادو تەرەقی بە ئیساتێچۆ کاریگەریش سەرو تورکیای هەن.

مېڎانو سیاسی تورکیای فامش مکەرۆ. ئانەی ڕووە مڎۆ ئەرێنی نییا. جە پرۆسێوە چامنەنە کە هەوڵو ئانەی مڎەیمۍ دیموکراتیزەکەردەی تورکیای بکەرمۍ ڕۆژەڤ، ئی جۆرە ئۆپەراسیۆنۍ دژو جەهەپەی کاریگەری خراپ سەرو پرۆسەکەی منیۆرە. با واچمۍ ئەر تاوانێوە یان سەرپێچیێوە بۆ، بێگومان پەنەوازا ئەوەکۊشای بۆ، بەڵام وێنەکە چانەی زیاتەرا. هرووژمېوە سەخت و جدی دژو جەهەپەی هەن. ئینەیچ کاریگەری نەرێنیش سەرو ئی پرۆسەیە بۊنە.

ئێمە ۋنەپەرسایۆ مکەرمۍ: ئایا گەرەکشانە ئی پرۆسەیە کۆنترۆڵ بکەرا؟ جەهەپە و لایەنەکۍ تەرۍ هەڵوێسو ۋێشا سەرو پرۆسەکەی بەربڕیەن. ئەر دەنگێوە بەهێزتەریچ بەرکۊتەبیۍ، ڕەنگە حەز بکەرا ڕا چینەی گێرانە. ئینە تەسەورێوەن، حیچ قەرارێوە یەکلاکەرەوە نییا، بەڵام گومانێوە چامنۍ هەنە.

جەهەپە تاوەکو ئیساتۍ جە چوارچێوەو دیموکراتیزەکەردەی تورکیاینە کۊشش نەکەردەن. حەرچڼە پێناسەو دیموکراتیزەکەردەی بەکاربەرۆ، بەڵام بانگەشەو ئانەی مکەرۆ کە پارتی ئەرەمەرزنەرا و پابەند بیەن بە سیاسەتو جەنگی دەسەڵاتداریی ئیساتێوە. بی بە هێزێوە کە ئاکەپەی سەرو پەیا ۋێشۆ مازۆوە. نەک هەر ئێمە، ئەردۆغانیچ ئینەی ماچۆ. ماچۆ "خاسا کە ئۆپۆزسیۆنێوە چامنە هەن". ئۆپۆزسیۆنی جەهەپەی ئاکەپەش گێرت وۍ.

ئانەی ئارۆ گوزەر مکەرۆ، ئایا ئەوەکۊشای دیموکراسییا، یان جەنگو دەسەڵاتدارییا؟ جە لایەنو جەهەپەی و ئۆپۆزسیۆنی جەنگێوە سەرو بنەماو دیموکراتیزەبیەی نییا. چی خاڵێنە مشۊم ئانەیچ ڕۊشن بکەرووە: وتارەکۍ پېسە کوردا ڕێککەوتەیشا چنی ئاکەپەی کەردەن. دەم پارتی جوابو ئینەی مڎۊوە. کورد بەشدارۍ هامپەیمانی جمهوری با، بانگەشەو ئانەی هەن کە پاڵو ئاکەپەینە مردۆ. ئاژێوە چامنە نیا.

پېسە تەڤگەرو ئازادی کوردی هەڵوێسو ئێمە ڕۊشنا: هەرکەسێ بەڕاسی ئەوەکۊشای دیموکراتیزەکەردەی بکەرۆ، ئێمە پەشتیشۆ مردمېوە. مژارەکە ئینەنە. ستراتیجو جەهەپەی پەی سەرکۊتەی هۊرچنیەین. هەڵوێسێوەش نییا کە چارەسەری پەی پرسەکا تورکیای بێزۆوە.

جە ڕوو تاریخو تورکیایۆ ئینایمۍ هۊرچەرخنایۍ ئەرێنینە. هەوڵ مڎەیمۍ ئی پرۆسەیە بە ئەرێنی بکەرمۍ. جەهەپە متاوۆ چی پرۆسەنە دەورو ۋێش گێڵنۆ. پېسە پارتێوە دیموکراتیکی گلېرگەی پەی ئانەی بیەو کوردی بیاوۆ بە سەقامگیری دەستووری بنەڕەتی، پەی ئانەی پرسەکە سەرو بنەماو یاسایی و سیاسی چارەسەر بکریۆ، مشۊم بە پاو پارتە ڕاسەکا زیاتەر بەرەو وەڵۍ بلۆ. هەرپاسە یۆ جە ۋەرپرسە تاریخیەکا ئی پرسەیە جەهەپەن.

ئەرەیاۋناکۍ ئۆزگور ئۆزەلی پېوەس پی پرسەیۆ نەرێنیۍ نیەنۍ. ماچۆ کە پاڵپەشتی جە پرۆسەکەی مکەرۆ، کە کاتێ مێزێوە دیموکراتیکە بنریۆرە بەشداری مکەرۆ. ئینۍ بەقیمەتۍ و ماناڎارێنۍ. ئاکەپە هەوڵمڎۆ چی پرۆسەنە بەرژەندی دەس وزۆ. دەنگەکێش کەمشا کەردەن، گەرەکشا جارێوەتەر ئیسفاڎە جە کوردا بکەرۆ. گەلو کوردی ئازادیوازا و شۊنەو تازەبیەیۊیرە گێڵۆ. دینامیکەکۍ نەتەوێوە دیموکراتیک ئینێنۍ.

ئینە بابەتە تورکیاین نەک پارتەکا. هیچ ڕێکەوتنێوە چی جۆرە چنی هیچ پارتێوە نەکریان. بابەتێوەن جە پارتەکانە ویەرۆ. واتا باسو جە چێوێ مکەرمێ کە بە چارەنووسو گەلان تورکیای پەیوەندیدار مکەرۆ، چارەنووسو چینو ڕەنجدەرا تورکیای پەیوەندیدار مکەرۆ. حەر پۆکەی پەنەواز بە گفتوگۆی چی جۆرە مەکەرۆ.

"ئایا ئیمامئۆغڵو چووەرۊ بۆنە و ئۆجالان چبەرۆ بۆنە؟"، ئینە مشتومڕێوە فرە دما کەوتەن. ئی دووە چێوێ جیاوازێنێ. ڕاسی ئیمامئۆغڵوی چێوێن، حەقیقەتو ڕابەر ئاپۆی فرە جیاوازا. ڕابەر ئاپۆ ڕابەر و گەلێوەن. ڕابەر و ئازادییا. باسو ڕابەرێ مکەرمێ کە ٢٧ ساڵێن ئینا چێرو  گۆشەگیری ڕەهاینە . جە حەقیقەتەنە بڕێ مشتومڕێ هەنێ کە پڕۆسەکەی فرە دما وزۆنە. ئۆپۆزسیۆنیچ مشۆم هەڵوێسش بۆنە سەر و ئینیشا.

چی جەنگە و دەسەڵاتداریینە مەبۆنە لایەنگر، گەلەکەما مەبۆنە. دەردو ئێمە جیاوازا. دەردە و ئێمە بژیانیا و تورکیایێ تازەین سەر و بنەماو نەتەوەو دیموکراتیکی، بە دی ئاردە و گلێرگێوە دیموکراتیکیا.

هامشێوەو ئاکەپەی دلۍ جەهەپەیچەنە یۊگێرتەیی نییا

جە کاتێکنە ئەر ئاکەپەی بە یۊگێرتە نمەوینمۍ ئانە پەی جەهەپەیچ هەمان چێو ڕاسا. پەنەوازا گرڎ کەسۍ ئینەی بزانۆ. ئەزموونێوە گرنگو دیموکراسی جە هەیکەلو جەهەپەینە هەن. جە هەقەتینەنە کەسانێ هەنۍ باوەڕیشا بە دیموکراسی تورکیای هەن، لیبراڵ دیموکراتەکۍ. بەشێوە هەن کە گەرەکشا تورکیا بیاوۆ پیمەرێوە دیاریکریا. بەڵام بەشێوە ناسیۆنالیستی و شۆڤێنی و ناسیۆنالیستیچ هەن.

چی چوارچێوەنە کەمێ بە جیا جە هێڵۊو ئۆزگور ئۆزەلی کۊڵمېوە. لاو کەمیۆ جە ئیساتێنە پاسە بەرگنۆ. جە هەقەتینەنە ئانۍ جە هێڵۊو کلاسیکی جەهەپەی وەشۍ بیێنۍ جە کۆماری پارێزنای مەکەرا، ئانێڼۍ کە گەرەکشا نیا جەنگ دمایش بۍ. دلېشانە سەرمایەدار و گرووپە بەرژەوەندیوازەکۍ تەریچ هەنۍ. واتە گەرەکشانە ئاژێوە نەتەوەیی تورکیانە بەردەوام بۆ. ئێمە ماچمۍ نمەبۆ بە شێوێوەگرڎی پا جۊرە نزیکۍ باوە.

بڕۍ دوگماتیکۍ هەنۍ کە گرڎ چێوۍ جە چارەسەری دۊڵەتینە موینا

ئێمە هەمیشە چنی ئا گروپە دیموکراتیک، چەپ و سۆسیالیستیۍ کە جە پەیوەندینە بێنمۍ چنیشا ئی گفتوگۆیە کەرێنمۍ. جە سەرەتاو پرۆسەکەیۆ هەوڵما دا ڕۊشنکەردەیۆ بکەرمۍ. گەرەکما بۍ پەیلواکاشا هۊرگێرمۍ. هەرپاسە گەرەکما بۍ ئەر هەر ڕەخنێوەشا بی ڕاسەوخۆ پنەما بیاونا. پەی نموونەی ئەر چێوی چامنە بی کە ڕۊشن نەبی، ئێمە گەرەکما بۍ ڕاسەوخۆ چنیما هامبەشی بکەرا.

جمېیەرو کوردی ئینا چێرو هرووژمو جەنگێوە تایبەتی فرەلایەنەینە. پەی ئێمە گرنگا چنی هەڤاڵاما بیمۍ. ئێمە ئینەی بە گرنگ مزانمۍ. ئێمە هێڵێوە ویرکەردەیۆیما هەن و ٥٢ساڵێن ئا هێڵۍ بەردەوامی پنە مڎەیمۍ. ئینەیچ واتە هەمڕایی چنی ماهێر، دەنیز و ئیبراهیمەکا. ئێمە جە کەشەکا کوردەسانینە هەمیشە هەوڵما دان ئا هێڵۍ تازۍ بکەرمېوە و بە زینەیی بازمێشۆ. ئێمە هەمیشە ئاڵاهۊرگیرۍ ڕێبازو ئاڎیشا بێنمۍ ئا ئاڵایێما بەردەوام دەسۆ بیێنە.

ئێمە هێزێوە سۆسیالیستیێنمۍ. جە ئیساتێنە ۋەرگیری جە سۆسیالیزمی دیموکراتیکی مەکەرمۍ. جە حەقەتینەنە متاوو واچو؛ نەک هەر پرسی نەتەوەیی و شوناسو گەلو کوردی، بەڵکم بەردەوام پەی پرسو ژیۋای ئازادی و ئازادی شۊنەو جوابێوەرە گێڵمۍ و قەناعەتما پاسەن کە ئی ڕۍ بە سۆسیالیزمی دیموکراتیکی بەدی مۍ. دروشمۊو کۆنگرەکەیما چېش بۍ؟ 'سوور بیەی سەرو سۆسیالیزمی، سوور بیەین سەرو مرۆڤ بیەی.

واتە ئەر ئینسان بی، ئەر گەرەکتا پېسە ئینسانی مەنیۆ، مشۊم سۆسیالیست بی. ئینەیچ بانگەوازیێوەن پەی گرڎو جەهانی. بەهەمان مانا، جمېیەرە سۆسیالیستییە چەپەکۍ جە تورکیانە جە سەرەتاو کۆماریوە تا ئارۆ باجێوە فرە گۊرەشا دان. ئێمە ۋېیەردێوە چەپما هەن، ۋېیەردەی کۆششو سۆسیالیستیما هەن. ئی ۋېیەردە فرە یاگۍ ڕێزی و فرە یاگۍ فەخرینە پەیما.

ئېژاتەرین و گەشتەرین دڵەکۍ تورکیای چی ڕێنە گیانو ۋێشا بەخشا. ئینە پېسەنە گەنجینێوە قەت جە یاڎ نمەکریۆ. بە پێچەوانۊ ئێمە گەرەکمانە بە گرنگیۆ تەماسە بکریۆ. ئەر کێشە و کەموکوڵی سەرو ئا ڕۍ کە گێرمێشەنە ۋەر هەن، گەرەکمانە گرڎی چارەسەر بکەرمۍ. ئینە دەرەنجامو سۆسیالیزمی دیموکراتیکین. هەرپاسە ئا ڕۍ کە جە تورکیانە سەرو بنەماو گلېرگەی دیموکراتیکی و بانگەوازو ئاشتی دەسش پنەکەردەن، ئەوەکۊشایێن پەی کەردەیۆ ڕۍ و ئەوەکۊشای سۆسیالیزمی، ئەوەکۊشای کرێکارا و ژەنا. ئێمە گەرەکمانە بیاونمێش ئا ئاستە. پېسە ئاماژەم پنەکەرڎ کەسانێوە هەنۍ کە چی حەقەتینیە مېیاوانە. کەسانێوە هەنۍ کە ئی پرۆسەیە پېسە هەنگامېوە فاڕیای موینا. کەسانێوە هەنۍ کە ماچا متاومۍ پېوەرە سیاسەتە سەرکوتکارییەکا جە تورکیانە دژو دیموکراتەکا، چەپ و سۆسیالیستەکا نەک تەنیا دژو کوردی بەڵکم دژو گرڎ لایۍ دمایی پنە بارمۍ. بەڵام کەسانێوەیچ هەنۍ کە بە نەرینۍ دۆگماتیک و سۆسیالیزمی رئال، ناسیۆنالیستی و بە گێڵای شۊنەو چارەسەری دەوڵەتیرە تەماسەو گرڎ چێوۍ مکەرا و سەرو ئا بنەمایۍ دادوەری مکەرا. بەڵام پەیلوایم چامنەن چنی پۊڕنای کاتی عالتەر مېیاومێنە.

ئەر گەرەکشا بۆ ئی پرۆسە وەڵۍ گنۆ مشۊم بڕۍ ئەرەیاۋنۍ ڕیبازشا فاڕا

ئەرەیاۋناکۍ جە تورکیانە سەربەخوۍ نیەنۍ. جە حەقەتینەنە میدیای سەربەخۆ جە جەهانەنە بیەیش نەمەنەن. ئینەیچ پەیوەندیش بە کاریگەرییەکا سیستەمو سەرمایەدارییوە هەن. ئێمە ئینایمۍ سەردەمێوە چامنەنە زەڕ دەور گێڵنۆ. تەنانەت ڕابەرایەتیما ماچۆ: "زەڕ بیەن بە خوڎا". بەهەمان مانا میدیا و ئەرەیاۋناکۍ تورکیایچ چېرو ڕانمایی حکومەتینە ئەرەمەرزیارە و پا جۊرە هەرمانە مکەرا.

ئێمە بە تەماشەکەردەی زوانو ئەرەیاۋناکا، سیاسەتەکا حکومەتی جە تورکیانە عالتەر مېیاومېنە. چونکی فرێوە جە خاوەنەکا ئا ئەرەیاۋنایا، هەمان بازرگانانەکۍ چەکینۍ کە وەڵتەر باسما کەرڎ. بەڕاسی ئەر ئی قەرارە ئی پرۆسە بەرەو وەڵۍ بلۆ، پەنەوازا ئا میدیا و ئەرەیاۋنۍ ڕێبازشا فاڕا.

مشۊم حەقەتینەکۍ باس بکریا و ڕێز جە حەقەتینەکا گێرۆ. بەڕاسی مشۆم جە بەرژەوەندی گلېرگەی، گەلی و ژەنانە هەنگامە بنریۆ. چەمەڕایی فرەم نییا، ئانە تەنیا چێوێن کە متاوو واچوش. لاو کەمیۆ ئینسان مشۊم بیاوۆ ئاستێوە کە ڕێز چی پیمەرا گێرۆ.

چەمکو 'تیرۆری' کە ئی توندڕەوۍ بە ئاماژە بە ڕابەر ئاپۆی بەکارش مارا بە دڵنیاییوە چێوۍ نییا کە بتاومۍ قبوڵش بکەرمۍ. ئەر گەرەکشانە پەیوەندیێوە راس وەش بکریۆ، مشۊم چنی ئی چەمکا وەش بکریۆ. ویرکەردەیۊکۍ چنی چەمکەکا وەشۍ با. ئانەی ویرکەردەیۆ دیاری مکەرۆ چەمکەکێنۍ. هەر چەمکێوە بەکارش باری، ئانە بۆ بە ویرکەردەیۊت. پەنەوازما بە زوانێوە تازەی و هەرپاسە چەمکێوە تازەی هەن.

پەنەوازا ئی واوەی بیەیۆ لا وزمۍ. ئی گرڎ مردنای و واوەی کەردەیۆ... کوچۍ تازەبیەیۆ بکەرا، کوچۍ فاڕیای وەش بکەرا. بەڕاسی وەڵۍ گرڎ چێوێنە مشۊم ئەرەیاۋناکۍ فاڕیا. متاوو بە پوختی ئینەی واچو. پی زوانو ئەرەیاۋنایە تورکیایۍ تازە وەش نمەبۆ، ئاوەزیەتۍ تازە بنیاڎ نمەنریۆ.

ڕابەر ئاپۆ دەسش بە هەنگامېوە تازۍ کەرڎ

مشۊم سروشتو ئا ئەوەکۊشایەی ئێمە جە کوردەسانەنە ڕاوەبەرش مکەرمۍ بە عالی چنەش بیاوانە. کوردەسان... مەبەسم ئانەنە، تۆ ماچی، جە ئاستی دلېینەنە هەتا ئاستو جەهانی، کوردەسان نوێنەرایەتی چێشی مکەرۆ؟ بەبێ ئەنەیاوای چینەی، بەڕاسی محاڵا چا کاریگەرییە بیاومېنە کە هەنش و کاریگەریی ئا ئەوەکۊشای کە ملۊڕاوە. ئی جوگرافیانە، ئی خاکەنە، ئی گەلەنە... کەسە یووەمینەکۍ تاریخی، گلېرگەی چۍ، چی جوگرافیانە سەرشا هۊردان. مرۆڤایەتی چۍ جە ئەڎۍ بیەن، ئێگە لانکەو مرۆڤایەتیا. پۊکەی ئا فاریایەی چۍ ڕووە مڎۆ و کاریگەری هەر ویرۆکێوە کە چێوە سەرچەمە گێرۆ کاریگەریش سەرو جەهانی، فرە گۊرەن.

ڕاسا، پێشئامایەکۍ تەرو جەهانی کاریگەریشا سەرو ئێمە هەن، بەڵام ۋەرکۊتوو مېیامینی بە گرڎیی و جوگرافیاو میزۆپۆتامیای بەتایبەتی، هەمیشە پەی مرۆڤایەتی گرنگی ۋێش هەن. ئیساتۍ دیسان کاریگەریێوە پاسە موینمۍ و ئینەیچ جە کەسایەتی ڕابەر ئاپۆینە، پېسە بەرهەمو جەهانێوە تازەی، بەرهەمو جەهانێوە ئازادین. لایەنێوەش ئینەنە، تاریخیا واتە کاتێ ئەوەکۊڵیای جە تاریخی مکەرمۍ، ئی حەقەتینیە موینمۍ.

دووەم: جیهانی مۆدێرن رووبەڕوو ئاستەنگی بیەنۆ. مۆدێرنیتەو سەرمایەداری ئینا قەیرانێوە فرە جددینە. بەڕاسی مرۆڤایەتی چنی کێشەو مەعنای، چنی قەیرانەو مەعنای رووبەروون. سەرنج دەیدۍ ئالان بادیۆ جە نامەکەشەنە پەی رابەر ئاپۆی چێش ماچۆ؟ باسو ئا کاریگەرییە مکەرۆ کە جە گێڵای شۊنەو ئازادی، دادپەروەری و ڕاسینە سەرش وەش بیەن.

چونکی مۆدێرنیتەی سەرمایەداری گرڎ چێوێش دلېنەبەردەن. پێکئامایە ماددییەکێش ئاشکرا کەردێنۍ. گرڎ چێوێش بۍ ئەرزش کەردەن. واتە نەمەنەن. پۊکەی ئا بانگەوازەی کە ڕابەرایەتی پێشکەشش کەرد، جە هەر ئینسانێوەنە کە کوچۍ ویژدان و هەستیاریش هەن، کەمێ پېوەسبیەیش بە بن و بنچینەو ۋێش هەن دەنگ مڎۊوە. چونکی ئینسانی خاوەن مانا ئینسانا.

متاوو واچو ئینە سەرەتێوەن. تازە دەسما پنەکەردەن. ئی جەهانە فیکرییە، ئی سیستەمە ئازادییەی کە ڕابەر ئاپۆ بە هەوڵ و ئەوەکۊشایۍ فرۆ پەرەش پنەدان و یاوان پنە، تازە کۊتەن سەرو ڕاو ۋێش.

بێگومان ٥٢ساڵۍ ئەزموونش ئینا پەشتیۆ. مزانو هەرەکەتو فاڕای جەهانیش هەن. ئی فکرۍ جەهانی فاڕا. سەرو ئی بنەمایۍ ڕوانی پەڕ جە جۆش و خروشی چەمەڕاو ڕۆشنویرا، فەیلەسوفا، سۆسیالیست و دیموکراتەکا مکەرۆ. ۋەرو ئانەی ئێمە ئینایمۍ سەردەمێوە تاریخی فرە گرنگەنە."